A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

boyligi va xalqining soddadil va mehnatsevarligi bilan ko'p vaqtlardan bcri
U sh b u m a v z u B. A h m e d o v a s a ri a s o s id a y o z ilg a n .
93

---

qiziqtirib kelgan. M arkaziy O siyo bilan q iziq ish , uni Rossiyanirig
mustamlakasiga aylantirish yo'lidagi harakat podshoh Mixail Fyodorovich
(1613— 1645-yy.) davridan boshlandi va ikki yuz qirq besh yildan 
keyin 
1865-yili Qo'qon, Buxoro va Xiva xonliklarini bo'ysundirish bilan yakunlandi'
Rossiya hukum ati o 'z in in g bu siyosatini am alga oshirish uchun
M arkaziy O siyon i yaxshi b ilgan , keng m a ’lu m otli diplom atlari va
harbiylaridan foydalangan. U lar o g ‘izda savdo va madaniy aloqalarni
rivojlantirish uchun, aslida esa mamlakatdagi harbiy-siyosiy vaziyatni
o ‘rganish, Xiva, Buxoro va Q o'qon xonliklarining qo'shni davlatlar:
H indiston, Eron, Turkiya va X itoy bilan qanday munosabatda ekanliginj
aniqlash va Markaziy O siyo shaharlariga olib boridigan yaqin va qulay
yo'llam i belgilash uchun yuborildi.
Ushbu o ‘quv qo'llanm ada 1620-yildan to rus armiyasining Markaziy
Osiyoga bostirib kirishigacha kechgan 200 yil m obaynida mamlakatimizga
Rossiyadan kelib ketgan ba’zi elchiliklar va harbiy mutaxassislaming
faoliyati ixcham tarzda yoritildi.
10.2. Sayyoh va elchilarning csdaliklari tavsifi
1 0 .2 .1 . «Risola»
’’R isola” nom li asam i X asm ing birinchi yarmida yashab o'tgan arab
sayyohi va jug'rofiy fanlarbilim doni olim va yozuvchi Ahm ad ibn Fadlan
y o zg a n . Ibn F ad lan n i 9 2 1 - 9 2 2 - y illa r i B u lg'or, y a ’ni V olga bo'yi
p o d s h o h in in g i lt im o s ig a b in o a n , b u lg 'o r la r o r a s id a is lo m n i
m ustahkam lash, b u lg'or p o d sh oh ligin i q o'sh n i xazar xoqonlarining