A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1. Sho’ro davridagi qanday manbalami bilasiz?
2. Sho'ro davri rasmiy manbalar deganda nimani tushunasiz?
3. Sho'ro davri tarixiga oid qanday tadqiqotlami bilasiz?
4. Qaysi chet ellik tarixchilar asarlarida sho'ro davri tarixi yoritilgan?
5. Zamonaviy tadqiqotlarda sho'ro davri tarixi qanday talqin qilinadi?
254

---

1 0 -M A V Z U . M U S T A Q IL L IK D A V R I M A N B A L A R I
D arsning mazmuni: M ustaqillik yillarida ro‘y bergan ijtim oiy-siyosiy 
jarayonlar aks etgan m anbalar to ‘g ‘risida um um iy ta sa w u r berish va 
ulam i tahlil qilish m alakasini o ‘rgatish.
Rcja:
10.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar.
10.2. Rasmiy hujjatlar.
10.3. Prezident I.A .K arim ov asarlari.
10.4. M ustaqillik davri tarixi zam onaviy tadqiqotlarda.
Asosiy tushunchalar. 
Davlat suvereniteti, Mustaqillik, istiqlol, davlat
ramzlari. Oliy Majlis, Senat, Parlament, та ’naviyat, milliy istiqlol g'oyasi,
inson omili.
10.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar
M ustaqillik yillari ijtimoiy-siyosiy jarayonlam ing tezkorligi, voqea va 
hodisalarn in g shiddatliligi, o la m -u o d a m taqdiriga d a x ld o r b o 'lg an
dunyoviy m uam m olar-u serqirra hayotning barcha jabhalarini qam rab 
o lg an u m u m iy q a ra s h la rim iz d a n to r tib , en g k ic h ik , e n g sh ax siy
yum ushlarim izgacha bo'lgan barcha hodisalam i o ‘zida m ujassam etdi. 
M udroq bosgan tuyg'ularim izni ju n b u sh g a keltirdi. B oshqacha qilib 
aytganda, hayotga tiyrakroq qaraydigan bo'ldik. O 'zligim izni anglay 
boshladik.
Tabiiyki, bunday hayotiy zaruriyat b archa ijtim oiy-gum anitar fanlar 
qatori tarix fani oldiga ham yangi vazifalar qo'yadi. Tadqiqotchilar birinchi 
navbatda xalqning istiqlolga erishish yo'lidagi fidoyi m ehn atini, milliy 
mustaqillikka erishish yo'llari va vositalarini, milliy davlatchilik qurilishiga 
doir tajribani, istiqlolni m ustahkam lashning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy 
va m a ’naviy om illarini o'rganish va milliy istiqlol m afkurasini yaratish 
kabi b ir q a to r m u h im m u a m m o la rn i h a r to m o n la m a m u sh o h a d a
qilmoqlari lozim. D arhaqiqat, o'rganishga, tadqiq etishga, dastlabki ilmiy- 
nazariy xulosalam i o 'rtag a tashlashga asos bor.
2000-yil 6-aprel kuni O q saroyda m am lakat Prezidenti bir g um h 
olim lar, faylasuflar, tarixchilar va m utaxassislar bilan uchrashib, milliy 
m afkura, milliy ong taraqqiyoti, uning zarurati haqida gapirdi.
«Tarixiy xotirasiz kelajak yo'q*, — degan edi 1.Karimov. Darhaqiqat, 
tarix xotirasi inson taraqqiyotiga kuchli t a ’sir o 'tkazadi, milliy istiqlol 
maflturasini shakllantirishda m uhim omil bo'lib xizmat qiladi. Milliy ong,
255

---

milliy tafakkur xalq tarixi, uning rivojlanish bosqichlarini nechog'lik o'rganish. 
undan saboq chiqarish bilan bog'liq. Ulug' allomalaraytganidek, tarix insonni 
istiqbolga da’vat etadi. Ulkan yaratuvchilikni rag'batlantiradi. Zotan, uning 
murabbiylik, tarbiyachilik, yo'naltiruvchilik kuchi xuddi ana shunda.
Shu m a’noda m am lakatim iz rahbarining 0 ‘zbekiston Respublikasi 
Prezidenti huzuridagi Davlat va jam iyat qurilishi Akademiyasi qoshida 
« O 'z b ek isto n n in g yangi tarixi» M ark azin i tash k il qilish to 'g 'ris id a
chiqargan Farm oyishi katta tarixiy va siyosiy aham iyatga ega.
O 'zbekistonning davlat mustaqilligiga erishishi, yangi jam iyatga o'tish 
davrida siyosiy islohotlam ing am alga oshirilishi, O 'zbekistonda huquqiy 
dem o k ratik davlat qurilishi, fuqarolik jam iy atin in g shakllantirilishi, 
iqtisodiy isloh atlarn i chuqu rlash tirish g a d o ir tad b iriar, m am lak atd a 
ijtim oiy-siyosiy b arq arorlikning ta ’m inlash om illari, m a ’naviy-ruhiy 
poklanish va milliy qadriyatlam ing tiklanishi ham da O 'zbekistonning 
jahon ham jam iyatidan m unosib o 'rin olishi m anbalarda aks etgan.
Xullas, hayot mustaqillik davrida o 'tg an kunlarimizni m anbalar asosida 
alohida o'rganishni, tadqiq etishni, ilm iy va nazariy xulosalar chiqarishni 
taqozo etm oqda. Buning o'ziga xos asoslari bor.
Birinchidan, istiqlol yillarida O 'zbekiston m ustaqil suveren davlat 
sifatida jah o n ham jam iyatida o'ziga xos nufuzga ega bo'ldi. U o'zining 
katta ishlab chiqarish im koniyatlari, boy aqliy va jism oniy salohiyati, 
tengsiz tabiiy boyliklari bilan dunyoning eng rivojlangan m am lakatlari 
diqqatini tortdi va ular bilan tengm a-teng turib ham korlik qilish qudratiga 
ega ekanligini k o'rsata oldi.
lkkinchidan, eng o g 'ir, m ashaqqatli va ziddiyatli paytlarda, o 'tish 
d a v rin in g o 'z ig a xos m u ra k k a b lik la ri m avjud b o 'lg a n b ir v aq td a 
m am lakatda siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy barqarorlikning saqlab turilishi 
m am lakat hukum ati siyosatining naqadar hayotiy va xalqchil ekanligini 
ko'rsatadi. Ayniqsa, yuzdan ortiq millat va elat yashayotgan m am lakatda 
turli aqidalar va g'oyalar ta ’sirida bo'lgan aholining talab-ehtiyojlarini 
o 'z vaqtida qondirish, ulam ing qarashlarini bir nuqtada jam lash alohida 
uddaburonlikni va q a t’iyatlikni talab etadi. O 'zbekiston hukum ati xuddi 
ana shunday q a t’iyatni ko'rsata bildi.
Uchinchidan, bozor m unosabatlariga o 'tish jarayonida aholini ijtimoiy 
him oyalash, dunyoviy davlat qurishning asosi bo'lgan qonun ustivorligiga 
crishish, qonun oldida barchaning tengligini ta'm inlash tamoyillari vujudga 
keldi. Tub islohotlam ing Prezident I.K arim ov tom onidan ishlab 
chiqilgan 
m a s h h u r b esh ta m o y ili is tiq lo ln in g d a s tla b k i y illa rid a y o q ja h o n
ham jam iyatida yuqori baholandi va to 'la tan olindi.
256

---

To'rtinchidan, xorijiy investitsiyalami jalb etish, chet ellik ishbilarmonlar 
bilan ham korlikni yo'lga qo'yish, shu asosda m am lakat ishlab chiqarishini 
tubdan o ‘zgartirish, uni jahonning eng ilg 'o r texnologiyalari bilan qayta 
jihozlantirish yo‘li tutildi. Bu O 'zbekisto nning jam iyatni bir holatdan 
ikkinchi bir holatga o ‘tkazishda barcha yosh mustaqil m am lakatlar o'rtasida 
eng to ‘g ‘ri yo‘l tanlaganini ko'rsatdi.
Beshinchidan, 0 ‘zbekiston hukum atining islohotchilik siyosati bevosita 
xalq dunyoqarashi, uning m ing yillar m obaynida shakllangan urf-odatlari, 
a n ’analari bilan uyg'un holda am alga oshirila boshlandi. «Bizdan ozod 
va obod V atan qolsin*, «Vatan sajdagoh kabi m uqaddasdir*, «Savob 
ishni h ar kim qilishi kerak», «F arzandlarim iz bizdan k o 'ra kuchli, aqlli, 
d o n o va albatta baxtli bo'lishi kerak» singari shiorlar xalqim izning o rzu- 
istagi, um id va intilishlari bilan u yg'un holda dunyoga keldi. Bugungi 
O 'zbekistonning tom m a’noda m a’naviy tiklanish va nihiy poklanish 
m aydoniga aylanganligi ana shu eng ezgu niyatlar asosida davlat siyosati 
va xalq orzu-um idlarining uyg'unligi natijasidir.
M a ’lum ki, jam iy at tara q q iy o tid a shax sn in g roli ben ih o y a k atta. 
Ayniqsa, o 'tish davrida davlat arbobining, siyosiy yetakchining o 'm i yana 
ham yaqqolroq ko'zga tashlanadi. C h u n k i, bu paytda hali m a’lum bir 
siyosiy tu z u m , siyosiy q a tla m va ja m iy a tn i y o 'n a ltira d ig a n o q im
shakllanm agan, qarashlar b iro 'z an g a tushm agan, turli qaram a-qarshiliklar 
va ziddiyatlar mavjud bo'lgan m urakkab b ir vaziyat vujudga keladi. Bunday 
paytda xalq o 'z kelajagini asosan davlat rahbariga qarab belgilaydi. O 'zining 
iy m o n -e’tiqodini, taqdirini u bilan bog'laydi.
A na shu nuqtayi nazardan qaraganda m ustaqillikning o 'tg an davrida 
m am lakatim izda am alga oshirilgan keng ko'lam li ishlar bevosita davlat 
rahbarining shaxsiyati, uning ish uslubi, voqea-hodisalarga yondashish 
usuli bilan bog'lanib ketgan. X ohlaym izm i-yo'qm i, davlat arbobining 
siyosiy qiyofasi o 'tish davrining noyob m ahsuli sifatida tarix sahifalarida 
Bosh isloho tchi qiyofasida m ustahkam o 'm a s h g a n b o 'lad i. D em ak, 
mustaqillik davri tarixini o 'rg an are k an m iz, bu jarayon bevosita m am lakat 
Prezidenti I.Karimov faoliyati bilan uzviy bog'langanligini yaqqol ko'ram iz 
va uni sahifalarga aynan ko'chirishga intildik. Tarixiy haqiqat ham , hayotiy 
va ilmiy haqiqat ham shuni taqozo etadi.
Shubhasiz, yuqorida tilga olingan m asalalam i o'rganish va m ushohada 
qilish kishilarda yuksak m a’naviy fazilatlam i kamol toptirish, milliy istiqlol 
mafkurasini shakllantirish, yoshlam i tarixiy a n ’analarga, um um insoniy 
qadriyatlarga hurm at, V atanga m uhabbat, istiqlol g'oyalariga sadoqat 
ruhida tarbiyalashga ko'm aklashadi.