A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet259/429
Sana01.01.2022
Hajmi6,54 Mb.
#294616
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   429
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

1 .2 .1 .2 .  «Avesto*
Zoroastrizm  —  otashparastlik  (miloddin  awalgi  VI  —  milodning  VI 
asri)  dinining  muqaddas  kitobi  bo'lib,  miloddin  awalgi  VI  —  milodning 
VI  asrlarida  yozilgan,  Eron  hamda  O 'rta  Osiyo  xalqlarining  qadimgi 
madaniyati, e ’tiqodi,  tili,  adabiyoti va qisman tarixini o'rganishda asosiy 
manba  hisoblanadi.
Asaming yozilgan joyi haqida turiicha fikrlar mavjud.  Bir guruh olimlar 
~   fransuz J.Darmsteter,  Ozarbayjon  olimi  l.Aliyev,  “Avesto”  Midiya  — 
hozirgi  Eronning shimoli-g'arbiy qismi  va  Ozarbayjonda  yozilgan,  desa, 
ко pchilik — V.V.Struve, S.P.Tolstov,  F.AItxaym va boshqalar Amudaryo 
b° yida  joylashgan  viloyatlarda,  Balx  va  Xorazm  oralig'ida  yaratilgan, 
IK  ^ l a y d i l a r .   Oxiigi  fikr  so'ngi  vaqtlarda  Eron  olimlari,  masalan 
rohim  Pur  Dovud  tarafidan  ham  e ’tiro f etildi.
V M h b ° '   m atni  to'liq  saqlanm agan.  Bizgacha,  uning juda  oz  qismi
1  kelgan,  xolos.  M a’lum ki,  “A vesto”  Kayoniy  hukm dorlardan 
osp-V ishtosp  zam onida  kitob  holiga  keltirilgan.  Rivoyatlarga
121


qaraganda  uning gatlar deb  ataluvchi  asosiy  qismi  xudo  -   Zaratushtra 
tom onidan  yozilgan  va  Mas’udiy,  Tabariy va  Beruniylaming so'zlariga 
qaraganda  12  000  ho‘kiz  terisidan  tayyorlangan  maxsus  pergamentga 
oltin  harflar bilan  yozilgan.  O 'sha  vaqtlarda  uning  uch  nusxasi  mavjud 
bo'lgan,  lekin bir nusxasi  Iskandar Zulqarnaynning farmoni bilan yoqib 
yuborilgan.  Ikkinchi nusxasi Yunonistonga olib ketilgan, uchinchi  nusxasi 
esa otashparastlar diniga  o 'ta  e ’tiqodli  bo'lgan  kishilar qo'lida  saqlanib 
qolgan.  Lekin bu  nusxa to'liq emas.
Asaming saqlanib qolgan  qismlarini  to'plash  va  kitob  holiga  keltirish 
ishlari  Parfiya  podshosi  Valgash  III  (148—192)  ham da  Sosoniylar 
(milodning III  asri) davrida ham davom ettirildi. “Avesto” sosoniy Shopur
II  (309-379)  davrida  tartibga  solindi,  izohlar  va  qo'shim chalar  (zand) 
bilan  boyitildi  va  to'la  kitob  holiga  keltirilib,  asosiy  qismlari  pahlaviy 
tiliga  tarjima  qilindi.  Bu  kitob  “Zand  Avesto”  nomi  bilan  mashhur.
Afsuski, “Zand Avesto” ham bizning zamonimizgacha to'la holda yetib 
kelmagan.  Uning bir qismi  Iskandar Zulqamayn yurishlari vaqtida, boshqa 
bir qismi esa arablar istilosi  (674—715-yy.) vaqtida yo'q qilingan.  Asaming 
bizgacha  yetib  kelgan  qismi,  professor  E.E.Bertelsning  m a’lumotiga 
qaraganda1,  83  000  so'zdan  iboratdir.  U,  asosan  to'rt  qismdan  — yasna, 
yashtov,  vispered,  vendidaddan  tashkil  topgan.  Yasna tarkibiga  kirgan gat 
deb ataladigan qo'shiqlar “Avesto”ning eng ko'hna va qimmatli qismlaridir.
“Avesto” ning  q o'shiqlari  va  qissalari  Abulqosim  Firdavsiyning 
(taxm.940—1030)  “Shohnom a”  dostoniga  manba  bo'lib  xizmat  qilgan.
“Avesto”  nisbatan  yaxshi  o'rganilgan  (K.Zalem en,  X.Bartolomey, 
E.E.Bertels,  V.V.Stmve  va  boshqalar).  U  fransuz  (Anketel  dyu  Perron, 
Y .D arm steter),  rus  (K .A .K ossovich),  ingliz  (L .X .M ayls),  Daniya 
(A.Xristensen)  va  fors  (Ibrohim  Pur  Dovud)  tillariga  tarjima  qilingan. 
Uning  Kopengagenda  (Daniya)  saqlanayotgan  yagona  nusxasi  asosida 
tayyorlangan  fotomatni  1937— 1944-yillarda  olti jild  qilib  nashr etilgan. 
O 'zbekistonda  bu  asam i  M .ls’hoqov,  H .H om idiy, 

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   255   256   257   258   259   260   261   262   ...   429




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish