А. Авлоний номидаги Халқ таълими ходимлари қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш Марказий институти Ж. Йўлдошев, Ф. Йўлдошева, Г. Йўлдошева

Мониторингни қўлланиш соҳалари
Мониторингни экология, социология, медицина, психологиядаги қўлланилиши ва ундан фойдаланиш бир қатор адабиётларда таҳлил этилиб, амалий тавсиялар берилган.
Лекин уни таълим сохасидаги ўрни, роли, йўналиши, стратегия, методология ва тактикаси деярли ҳали ўрганилмаган ва ёзилмаган.
Айниқса, Таълим қонуни, Кадрлар тайёрлаш миллий дастури, янги дастур, дарсликлар, стандартларнинг ўқув жараёнига кенг тадбиқ этилаётгани, таълим сифати, ўзлаштирилганлик даражаси, ўқувчининг билим, тушунча, малака даражасини (таълимдаги) мониторинг аниқ, лўнда башоратлайди. Хулоса чиқаришга имкон яратади, чоралар кўриб, тузатишлар киритиш, ривожлантириш, такомиллаштиришга йўл очиб беради.
Миллий дастўрнинг II босқичи сифат кўрсаткичи деб тан олинган экан, ўқувчига пухта, чуқур билим берилганлиги, тарбия топганлик даражаси мониторинг кузатуви, таҳлили асосида олиб борилишини тақозо этади.
Экология, биология, медицина, иқтисод, бизнес, саноат ва таълим сохасида йўналишлар асосида олиб борилган ишлар борилган мониторинглардир.
Ундан ташқари педагогик, психологик, социологик, медицина, демографик соҳалар мониторинги олиб борилади.
Мониторинг ахборотларни тўплаш йўналишига қараб қуйидаги гуруҳларга бўлинади:

• 
  Объектни ҳеч қандай ўлчов, қиёсий бирликларсиз таҳлилий баёний кўринишда таҳлил этиш.
  
• 
  Объектнинг предметларини бевосита физик ўлчовлар орқали таҳлил этиш.
  
• 
  Объектни илгаридан ишлаб қўйилган тизим ёки критерия индикаторлар ёрдамидаги таҳлил қилиш.
  
• 
  Объектни маълум қабул қилинган, илмий асосланган технология асосида, илмий изланишлар ёки аввалдан ишланган критерия ва кўрсаткичлар асосида таҳлил этиш.
  

Таълимда мониторинг тизими
Мониторингни шартли равишда бир неча гуруҳга бўлиш мумкин.
I Гуруҳ. Таълим сохаси бўйича тизимдаги суҳбатларнинг натижаларини тўплаш, таълим бошқаруви бўйича ахборотлар тизимини яратиш (қонун, Низом, тавсия ва бошқалар).
II Гуруҳ. Ўқувчилар билим, кўникма, малакалари ўсишини кузатувчи мониторингни яратиш.
Бунда синфлар бўйича, предметлар бўйича, ўқув гуруҳлари бўйича, айрим бўлимлар, темалар бўйича қиёсий таҳлил натижалари. Бундай мақсад бошқарувни корректировка қилиш, ўзгартириш, ривожлантириш тактикани белгилашга ёрдам беради. Асосан бундай таҳлиллар раҳбарларга бошқариш бўйича қарорлар қабул қилиш учун зарур.
III Гуруҳ. Кириш-чиқиш моделига асосланган мониторинг. "Бошланғич таълим иши самарадорлигини аниқлаш мақсадида қўлланилади.
Бунда ўқувчининг мактабга биринчи бор келгандаги социал аҳволидан, битиришгача бўлган стандарт меъёрларини ўзлаштириш даражасини аниқловчи мониторинг.
IV. Гуруҳ. Таълим ташкилотида қўлланилаётган технологиялар
самарадорлигини, таълим сифатига таъсир этувчи факторларни, ўқитувчи
малака даражаси таъсирини кўрсатувчи, аниқловчи мониторинглар.
Умуман мониторинг йўналишларини қуйидагича ифодалаш мумкин: