A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

Getit jarayon 
Rux kekini ishlatilgan elektrolit bilan 6-8 davomida 95 
0
C haroratda tanlab 
eritiladi. Jarayon erkin sulfat kislotani 50 g/l qoldiq miqdorigacha davom etiladi. 
Olingan qo‘rg‘oshin-kumush kek o‘z tarkibida 25 % Rb va 3-4 % Zn ega bo‘ladi 
va qo‘rg‘oshin zavodlarga yuboriladi. Kekning ajralib chiqishi umumiy rux kekini 
1/3 tashkil etadi. 
Kekning tanlab eritilgan eritmada temirning qismi (30 g/l) Fe (SO) turida 
uchraydi. Vaqtdan oldin temir (I I I) gidrolizini oldini olish maqsadida temirni rux 
sulfidi bilan tiklaydilar: 
Fe
2
(SO
4
)
3
+ ZnS = ZnSO
4
+ 2FeSO
4
+ S (3.52) 
Tiklanish reaksiyasini 97
0
S da 3-4 soat davomida olib boriladi. Jarayonni 
sulfidli kekni, qaysida 20% Zn va 50% C bor, dastlabki konsentrat bilan birga 
kuydirishga yuboriladi.

---

178 
20 g/l HSO, 20 – 30 g/l ekvivalentligi temir va 1 g/l uch valentli temirga 
ega bo‘lgan eritma neytralizatsiyaga boriladi. Neytralizator hisobida ogarok 
qo‘llaniladi:
H
2
SO
4
+ ZnO = ZnSO
4
+H
2
O 
(3.53) 
Eritma H
2
SO
4
ni miqdorini 3 g/l gacha pasaytiriladi. Bunda Fe (III) 
chukmaga o‘tadi. Neytralizatsiyadan so‘ng quyultirilgan mahsulot tanlab eritishga 
qaytariladi, eritmadan esa getit cho‘ktiriladi.
Operatsiyani 90-95 
0
S da 6 soat davomida o‘tkaziladi. Bunda eritmani 
qo‘shimcha neytralizatsiya qilib, rN = 1,5 – 2,5 pasaytiriladi va Fe (II) ni havoda 
kislorod bilan oksidlantiriladi. Temirni oksidlanishi Cu (II) ishtirokida tezroq 
o‘tadi. Oksidlangan temir gidrolizga uchraydi va qiyin eriydigan getit (- FeOOH) 
hosil qiladi.
Fe
2
(SO
3
)
4
+ 4H
2
O = 2 FeOOH + 3 H
2
SO
4
(3.54)
CHo‘kma deyarlik yaxshi quyuqlanadi va filtrlanadi. Getit keki, qaysida 50 
% Fe va 3 – 4 % Zn mavjud, otvalga tashlanadi, eritma esa – neytral tanlab 
eritishga yuboriladi. Getit jarayonida rux kekidan 80% Zn va Cd va 70% Cu
ajratib olinadi. Bu ruxni zavod bo‘yicha ajratib olish darajasini 95 – 96 % 
oshirishga olib keladi.
Ruxni yuqori darajada ajratib olishdan tashqari, getit jarayonini yana bir 
necha yutuklari bor. Bularni ichida eritmani 70% gacha quyidagi zarra 
aralashmalardan tozalash mumkin: As, Sb, Ge, In, A va boshqalar. Getit cho‘kma 
engil filtrlanadi [0,5 – 1,0 t/ (m∙ soat)]. Jarayon defitsit bo‘lmagan (rux konsentrati, 
ogarok, ishlatilganelektrolit, havo) moddalar va oddiy moslamalar qo‘llaniladi.