A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

 
 
 
 
 
3.1-rasm
. Ruxni pirometallurgik usulda ishlab chiqarishning prinsipial 
texnologik sxemasi 
Gidrometallurgik usulda kuydirish jarayoni 900-1000
o
S da olib boriladi va 
yakunlovchi mahsulot sifatida kukun holidagi kuyindi olinadi. Olingan kuyindi 
sulfat kislotasi eritmasida tanlab eritiladi. Eritmadan rux elektroliz usulida 
metallik holatda ajratib olinadi, sulfat kislotasi esa Regeneratsiya bo‘lib qaytadan 
tanlab eritishga yuboriladi. Gidrometallurgik usulda ruxni ishlab chiqarishning 
texnologik sxemasi 3.1- rasmda ko‘rsatilgan 
Rux boyitmasini yuqori haroratda oksidlantirish, hozirgi paytda, asosiy 
texnologik usuldir. Kanadada olib borilgan izlanishlar shuni ko‘rsatadiki rux 
sulfidini eritmadagi kislorod bilan ham oksidlantirsa bo‘lar ekan: 
ZnS + O
2
(eritmada) + N
2
S (eritmada) = ZnSO
4
+ S
o
+ H
2
O (3.3) 
Jarayon avtoklavda 1000
o
C dan ziyod va umumiy bosim 10
5 
Pa dan 
yuqori sharoitlarda olib boriladi. Sanoatda bunday texnologiyani qo‘llash qiyindir. 
Sulfidli rux boyitmasi 
Aglomeratsion kuydirish 
Aglomerat 
Gazlar 
Distillyatsiya 
Sulfat kislotasi ishlab 
chiqarishga 
Pusyera 
Kadmiyni ajratib olishga 
Homaki rux
Rafinirlash 
Tayyor rux 
Raymovka 
Velsevlash 
Klinker 
Vazgonlar 
Koks 

---

146 
3.2- rasm.
Sulfidli Rux boyitmasini gidrometallurgik usulda qayta ishlash 
jarayonining prinsipial texnologik sxemasi 
Texnologik sxemalarni tahlili shuni ko‘rsatib turibdiki, jarayon bir 
necha bosqichdan iboratdir. Amaliyotda esa, sxemalar ancha murakkabroqdir. 
Bunga ikkita sabab bor:
1) xosh ashyoda mavjud bo‘lgan bir qator ruxga yo‘ldosh elementlarni 
ajratib olish zarurligi;
2) xom ashyoni qayta ishlash uchun tayyorlash jarayonlarini tashkil etish. 
Dunyo miqyosida taxminan 20% rux pirometallurgik va 80% rux 
gidrometallurgik usullar bilan olinadi. 
Sulfidli rux boyitmasi 
Oksidlovchi kuydirish 
Kuydirma 
Gazlar va 
changlar 
Tanlab eritish 
Changdan 
tozalashga 
Rux keki 
Qo’shimch
a qayta 
ishlashga 
Eritma 
Ruxni elektr 
cho’ktirish 
Katod rux 
Zarralardan 
tozalash 
Ishlatilgan 
elektrolit 
Eritish va quyish 
Rux 
Chang 
Sulfat kislota ihlab 
chiqarishga 

---

147 
Nazorat savollari 
1. Ruxning asosiy texnologik hususiyatlari? 
2. Ruxni xom ashyodan ajratib olishning usullari? 
3. Sulfidli Rux boyitmasini gidrometallurgik usul avzalliklari? 
4. Sulfidli Rux boyitmasini pirometallurgik usul avzalliklari?