A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

 

---

103 
 
3.28 - rasm.
Sinxron mashinalarning qo‘zgatish sxemalari 
Keyingi yillarda sinxron mashina konstruktsiyasiga o‗rnatilgan (kiritilgan) 
qo‗zg‗atuvchilar ishlatila boshlandi. (3.28 - rasm). Qo‗zg‗atuvchi G generatordan 
tashkil topib uning rotori sinxron motorning valiga (M) joylashtirilgan. Bundan 
tashqari uning tarkibiga boshqarilmaydigan to‗g‗irlagich, VS yordamchi tiristor iva 

---

104 
R
2
R
3
razryad qarshiliklari ham kiradi. Bu elementlar ham sinxron motor valiga 
joylashtiriladi. Qo‗zg‗atish tokini boshqarish qo‗zg‗atgich G ning qo‗zg‗atish 
tokini o‗zgartirish yoli bilan amalga oshiriladi. Sinxronosti tezligiga erishilgandan 
so‗ng qo‗zg‗atish chulg‗amini shuntlovchi zanjirlar uziladi va chulg‗amga 
o‗zgarmas tok beriladi. Undan keyin motor sinxronlashishga intiladi, uning tezligi 
sinxron qiymatga erishadi va natijada motor sinxron rejimda ishlay boshlaydi.
3.3.3.
 
Sinxron motor qo‘zg‘atish tokini boshqarish. 
Sinxron rejimda ishlayotgan motor qo‗zg‗atish tokini rostlash odatda 
qo‗zg‗atishni avtomatik rostlash tizimi (ART) orqali amalga oshiriladi. Qo‗zg‗atish 
ART 2 ta asosiy funktsiyani bajaradi.
Birinchisi – sinxron rejimda turgun ishlashni ta‘minlash. Yuklama 
ortirilganda yoki iste‘mol kuchlanish qiymati pasayib ketganda qo‗zg‗atishni 
A.R.T. qo‗zg‗atish tokini kamaytiradi, buning natijasida sinxron rejimdagi 
motorning maksimal momenti oshadi. (3.27 - rasm). 
Ikkinchisi – motor statori zanjirida aylanayotgan reaktiv quvvatni avtomatik 
rostlashni amalga oshiradi. 
Sinxron motorlarning asosiy afzalliklaridan biri stator zanjirida aylanadigan 
reaktiv quvvat qiymatini rostlash imkoniyati borligidadir. Shuningdek, bu quvvatni 
generatsiya qilish imkonining borligidadir.