338
1.3.
Integrallashgan
konstruksiyalar
asosida
(elektrshpindellar)
0,1-60
50000
gacha
400:1
Metall
qirquvchi
dasgohlar,
tekstil
jixozlari,
sentrifugalar
1.4. 6000 V gacha bo‗lgan
kuchlanishli
asinxron
motorlar
asosida
va
tranzistorli
chastota
o‗zgartirgichlar asosida
500-
3000
3000
gacha
20:1
nasoslar,
ventilyatorlar,
turli
texnologik
mashinalar
1.5.
Yuqori
kuchlanishli
asinxron motorlar asosida va
tiristorli
chastota
o‗zgartirgichlar asosida
8000
gacha
3000
gacha
20:1
turli
texnologik
mashinalar
va
jixozlar,
nasoslar,
turbokompressorlar
ventilyatorlar
2.Ventilli motor (cho‗tkasiz
o‗zgarmas tok el. mashinasi)
2.1.Doimiy
magnitdan
va
tranzistorli kommutatorlardan
qo‗zg‗atiladigan
sinxron
motor asosida.
0,1-50
6000
gacha
10000:1
va undan
katta
Metall
qirquvchi
dasgohlar
uzatmalari
yuritmasi,
yuqori
aniqlikdagi jixozlar
2.2.
Yuqori
kuchlanishli
sinxron motorlar asosida va
tiristorli
kommutatorlar
asosida (TP-D)
500-
3000
3000
gacha
nasoslar,
ventilyatorlar,
turli
texnologik
mashinalar,
3.1. O‗zgarmas tokli, katta
momentli motorlar asosida
yoki tranzistorli kengli –
impulsli
boshqariluvchi
o‗zgartirgichlar asosida.
0,5-30
1500
gacha
10000:1
Metall
qirquvchi va
boshqa dastgohlar
elektr
yuritmalari,
turli
yuqori
aniqlikdagi jixozlar.
339
3.2.Umumiy
maqsadli
o‗zgarmas
tok
motorlari
asosida
va
tiristorli
o‗zgartirgichlar asosida
1,0-
1000
1500
gacha
100:1
Turli
texnologik
mashinalar, kranlar,
yuk
ko‗tarish
mashinalari.
3.3.Individual
tarzda
tayyorlangan o‗zgarmas tok
motorlari asosida va tiristorli
o‗zgartirgichlar asosida.
1000-
10000
1000
gacha
100:1
Metallurgiya,
tog‗
va boshqa texnologik
jixozlar
4.Faza
rotorli
asinxron
motorlar
asosidagi
va
tiristorli
o‗zgartirgichlar
asosidagi
Asinxron ventili
kaskad (AVK)
250-
2000
1500
gacha
2:1
Nasoslar
va
ventilyatorlar elektr
yuritmalari.
12.6.
Komplekt elektr yuritmalar.
Sanoatda ishlab chiqariladigan rostlanadigan elektr yuritmalar komplekt
(to‗plamli) elektr yuritmalar ko‗rinishida ishlab chiqariladi. Ular yarim o‗tkazgichli
o‗zgartirgich, boshqaruvchi va sozlovchi tizim hamda himoya apparatlaridan
tashkil topgan konstruktiv jihatdan tugallangan qurilmadir.
Bu qurilmalar elektr
motorlar bilan ham jamlanishi nazarda tutilmoqda.
Bugungi kunda juda ko‗p tipli komplektli elektr yuritmalar ishlab chiqariladi.
Ushbu bo‘limda ikkita eng keng tarqalgan elektr yuritmalarni ko‗rib chiqamiz.
Uch fazali unifikatsiyalangan EPU – 1M seriyali elektr yuritma.
EPU – M elektr yuritmasi 250 kWt gacha quvvatga ega bo‗lgan o‗zgarmas tok
motorlarini boshqarish uchun mo‗ljallangan. Motorlar o‗zgarmas magnitlardan
yoki elektromagnitli qo‗zg‗atishga ega. EPU – 1M komplektli yuritma tarkibiga
tiristorli (reversli yoki reverssiz) boshqariluvchi to‗g‗irlagich va yarim o‗tkazgichli
340
boshqaruv tizimi kiradi. EPU – 1M asosidagi elektr yuritmalar metal qirquvchi va
yog‗och qirquvchi dasgohlarda metallurgiya sanoati mexanizmlarida, qog‗oz
ishlab chiqarish sanoati mashinalarida plastik massalarni qayta ishlash mashina va
mexanizmlarida qo‗llaniladi. Bu turdagi barcha
mexanizmlar tezlikni keng
diapazonda rostlashni talab qiladi.
EPU – 1M –X-XX-X-X-X-X. ko‗rinishida belgilanadigan shartli ko‗rinish
quyidagilarni anglatadi:
EPU – unifikatsiyalangan, o‗zgarmas tok elektr yuritmasi 1model –
1 – modifikatsiyasi.
12.3 – jadval
Birinchi
X
raqam
-1-reversli, 2 – reverssiz.
Ikkinchi
XX
raqamlar
- motor yakor toki bo‗yicha bajarilishi 34-25A; 37-50A; 39-80A;
40-100A; 43-200A; 46-400A; 48-630A
To‗rtinchi
X
raqam
- To‗g‗irlangan kuchlanish 1-115V; 2-230V; 3-460V
Beshinchi
X
raqam
- 3 fazali ta‘minot tarmog‗ining kuchlanishi 4-220V; 7-380V.
oltinchi
X
raqam
- funksional xarakteristika
P- tezlikni rostlash diapazoni 10000 gacha bo‗lgan elektr
yuritmalar usuli.
D - tezlikni rostlash diapazoni 1000 gacha bo‗lgan ikki zonali
rostlagichli bosh harakat elektr yuritmalar uchun.
M- tezlik bo‗yicha teskari bog‗lanishli rostlash diapazoni 1000
gacha bo‗lgan bir zonali elektr yuritmalar uchun.
Yettinchi
X
raqam
- iqlimiy bajarilishi UXL4.
341
EPU – 1M qurilmasi himoya va kommutatsiya apparatlari bilan komplektda
boshqarish shkaflariga IP21 himoya darajasi bilan o‗rnatishga mo‗ljallangan.
Qurilma konstruktiv jihatdan monoblok ko‗rinishida bajarilgan.
Bu seriyali elektr yuritmaning funksional sxemasi 12.4 - rasmda berilgan.
Bu yuqori aniqlikdagi reversli 3 fazali tiristorli bir zonali TO‘-D tizimi bo‗yicha
elektr yuritma. Bir zonali degan tushuncha shuni bildiradiki, unda tezlikni rostlash
0-ω
nom
oraliqda amalga oshiriladi. Ya‘ni asosiy tezlikdan pastga. Motorning
qo‗zg‗atish oqimi doimiy bo‗lib qoladi.
O‗zgarmas tok motori M reversli tiristorli o‗zgartirgich UZ1 dan
ta‘minlanadi. O‗zgartirgich
alohida boshqaruvli, uch fazali ko‗prikli sxema
bo‗yicha bajarilgan (5.2 Bobga qarang). Tiristorli o‗zgartirgich esa 380 V li
tarmoqdan ta‘minlanadi (agar motor 440V nominal kuchlanishga ega bo‗lsa) yoki
T1 transformatordan ta‘minlanadi (agar motor kuchlanishi 220V bo‗lsa).
Elektrmagnit qo‗zg‗atishli motorlar uchun qo‗zg‗atish chulg‗amini ta‘minlash
uchun UZ2 to‗g‗irlagich nazarda tutilgan. UZ1 va UZ2 o‗zgartirgichlar himoyasi
G‗1 – G‗3 va G‗4 – G‗6 eruvchan saqlagichlar yordamida amalga oshiriladi.
Tezlikni rostlash tizimi – ikki konturli. Tashqi kontur – tezlik konturi – PI
rostlagich, Tez.R va BR1taxogeneratordan tezlik bo‗yicha teskari bog‗lanishdan
tashkil topadi. Tok bo‗yicha teskari bog‗lanish BQ boshqaruv organi kirishiga
to‗g‗irlangan. Tok bo‗yicha teskari bog‗lanish uchun o‗lchov elementi bo‗lib yakor
zanjirini ta‘minlovchi o‗zgaruvchan tok zanjiriga ulangan
transformator xizmat
qiladi. Bu transformator ikkilamchi chulg‗amning toki TD tok datchigi yordamida
doimiy tok signaliga o‗zgartiriladi. Bu signal esa motor yakori tokiga proporsional
bo‗ladi. Biroq bu signal bir qutbli bo‗lib yakor zanjiridagi tok yo‗nalishi haqidagi
axborotga ega bo‗lmaydi.
