А. А. Tulyaganov, S. S. Parsiyev, V. A. Tulyaganova, U. M. Abdullayev Elektr zanjirlar nazariyasi

1.5. Solishtirma qarshilik

O„tkazgichlarning qarshiligi shu o„tkazgich tayyorlangan materialning xususiyatiga bog„liq bo„ladi. Shu materiallarni bir biri bilan taqqoslash, xususiyatlarini aniqlash maqsadida SOLISHTIRMA QARSHILIK tushunchasi kiritiladi va  (RO„ deb o„qiladi) bilan belgilanadi.

Bir m² kesimga ega bo„lgan 1 metr uzunlikdagi o„tkazgich qarshiligi SOLISHTIRMA QARSHILIK deb ataladi va quyidagi formula orqali hisoblanadi.

Bu yerda:	 	RS	 Om 	m^2	 Оm  m .	(1.4)
		l
				m

R – o‟tkazgich qarshiligi, Оm;
S – o‟tkazgichning kesim yuzasi, m²;
L – o‟tkazgich uzunligi, m .


1.6. O‟tkazgichning resistor qarshligi

Biror o„tkazgich orqali o„tayotgan elektr toki bir qancha qarshiliklarga uchraydi, shu sababli energiya yo„qotiladi. Odatda energiya yo„qotilmaydi, faqat bir turdan boshqa turga o„tadi, bu xolatda elektr energiyasi issiqlik energiyasiga o„tadi. Elektr qarshilikka ega bo„lgan o„tkazgich orqali elektr toki o„tsa shu o„tkazgichda ISSIQLIK ajraladi.

Elektr energiyasini issiqlik energiyasiga aylantirish xususiyatiga ega bo„lgan o„tkazgich REZISTOR QARSHILIGI deyladi. Xuddi shunday xususiyatga ega bo„lgan radio element REZISTOR deb ataladi.

11

Elektr sxemalarda rezistorlar quyidagi Rasmda ko„rsatilgandek belgilanadi:

Rasm 1.3. Rezistor elementini sxemada belgilanishi

Qarshilikka teskari bo„lgan fizik kattalik O„TKAZUVChANLIK deb

ataladi.
Rezistorli zanjirlarda o„tkazuvchanlik quyidagi formula orqali	G 	1
		R

ifodalanadi. O„tkazuvchanlikning o„lchov birligi nemis elektrotexniki E.V.Simens (1816-1892) sharafiga Simens (Sm)da o„lchanadi. Solishtirma qarshilikka teskari
bo„lgan kattalik SOLISHTIRMA O„TKAZUVCHANLIK deb ataladi va   _¹
formula orqali ifodalanadi. Solishtirma o„tkazuvchanlikning o„lchov birligi quyidagi qiymat bilan aniqlanadi.

1	 m yoki	mm^2
Оm		Оm  m

1.7. Manbaning ichki qarshiligi

Har qanday elektr energiyasi manbalari ichki qarshilikka ega bo„ladilar va elektr sxemalarida quyidagicha belgilanadi