A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

Bilvosita  metodlar  bevosita  mo‘ljalga  ega  bo‗lmaydi  va  iqtisodiy 
makondagi  ―o‗yin  qoidalari‖ni  belgilab  bergan  holda  yaxlit  iqtisodiy 
makonga  yo‗naltirilgan.  Ular  asosan  tovar-pul  dastaklariga  tayanadi  va 
xo‗jalik  faoliyati  subyektlarining  iqtisodiy  manfaatlariga  ta‘sir  qiladi. 
Tartibga  solishning  bevosita  metodlaridan  farqli  o‗laroq,  bilvosita 
metodlar avtomatik ravishda amal qiladi. Ularga rioya qilmaslik, odatda, 
iqtisodiy  yo‗qotishlarga  olib  keladi.  Iqtisodiyotni  davlat  tomonidan 

---

tartibga  solishning  bevosita  metodlari  sirasiga  quyidagilarni  kiritish 
mumkin: 
*  iqtisodiy  prognozlash,  uning  natijasida  xususiy  firmalar  o‗z 
rivojlanishi,  investitsiya  loyihalarini  amalga  oshirish  uchun  yetarli 
darajada ishonchli mo‗ljallarga ega bo‗ladi; 
* iqtisodiyotni rivojlantirishning strategik maqsadlarini belgilash va 
ularni  indikativ  va  boshqa  rejalarda,  maqsadli  dasturlarda  va 
hokazolarda ifodalash; 
* soliqlar va soliq imtiyozlari tizimini manipulyatsiya qilish; 
*  narxlar  va  tariflar,  resurslar  uchun  to‗lovlar,  valyuta  kurslari, 
amortizatsiya  ajratmalari  normalari,  qayta  moliyalash  stavkalari, 
muomaladagi pul miqdori va boshqalarni tartibga solish. 
Bozor  iqtisodiyoti  rivojlanib  borishi  bilan  bilvosita  tartibga  solish 
ko‗lami kengayib bormoqda. 
Shunday  qilib,  iqtisodiy  manfaatlarga  ta‘sirning  bevosita  yoki 
bilvosita  dastaklaridan  foydalangan  holda  davlat  xo‗jalik  subyektlari 
xatti-harakatiga  ta‘sir  qiladi.  Endi  ularning  mazmuni  nuqtayi  nazaridan 
iqtisodiyotni  davlat  tomonidan  tartibga  solish  metodlarini  ko‗rib 
chiqamiz.