A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

 
1-rasm. Foydalanish maqsadlariga bog„liq ravishda byudjetdan 
tashqari jamg„armalar tasnifi
79
 
 
Amal  qilish  muddatiga  ko‗ra  jamg‗armalar  vaqtincha  va  doimiy 
turga bo‗linadi. 
Shuningdek,  byudjetga  munosabati  bo‗yicha  ham  byudjetdan 
                                                           
79
 Молия (./ A.M. Ковалева таҳрири остида. 6-нашр. М.: Финансы и статистика, 2010.- 65-бет.) ўқув 
қўлланмасидаги маълумотлар асосида бажарилган.  
Фойдаланиш мақсадларига кўра бюджетдан ташқари жамғармалар 
қуйидагиларга ажратилади: 
 
Иқтисодий 
Илмий-тадқиқий
 
Кредит 
 
Ижтимоий
 
Шахсий ва мулкий суғурта
 
Ҳарбий-сиёсий
 
Давлатлараро 
 

---

232 
 
tashqari jamg‗armalarni quyidagi turlarga ajratish mumkin: 
– byudjetga kiritiladigan byudjetdan tashqari jamg‗armalar; 
– mustaqil byudjetdan tashqari jamg‗armalar; 
– qisman mustaqillikka ega jamg‗armalar. 
Iqtisodiy  jamg‗armalar  iqtisodiy  hayotni  tartibga  solishga 
qaratilgan. Iqtisodiy jamg‗armalarga quyidagi jamg‗armalar kiradi: 
–  investitsiyaviy; 
– kredit; 
– zaxira; 
– konyunkturaviy va boshqalar. 
Bunday  jamg‗armalarning  mablag‗lari  xususiy  korxonalar  va  past 
rentabelli  korxonalarni  moliyalashtirish  uchun  yo‗naltiriladi.  Yordam 
beg‗araz subsidiyalar va imtiyozli kreditlar shaklida taqdim etiladi. 
Ijtimoiy  jamg‗armalar  –  bu  resurslari  jamoatchilikka  xizmat 
ko‗rsatish  uchun  mo‗ljallangan  jamg‗armalardir.  Davlat  ijtimoiy 
byudjetdan tashqari jamg‗armalari majburiy to‗lovlar va yuridik hamda 
jismoniy  shaxslarning  ajratmalari  hisobidan  shakllantiriladigan  hamda 
pensiya ta‘minoti, ijtimoiy sug‗urta, ijtimoiy ta‘minot, sog‗liqni saqlash 
va tibbiy yordam olish uchun fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlarini 
amalga  oshirish  uchun  mo‗ljallangan  moliyaviy  resurslarning 
markazlashgan maqsadli jamg‗armalari sanaladi.  
Shakllantirish  manbalari,  foydalanish  maqsadlari  va  ko‗lami 
bog‗liq  ravishda  byudjetdan  tashqari  jamg‗armalar  markazlashgan  va 
markazlashmagan jamg‗armalarga bo‗linadi. 
Shunday qilib, byudjetdan tashqari jamg‗armalar davlat tomonidan 
uning  bir  qator  funksiyalari  va  vazifalari  bajarilishini  ta‘minlaydigan 
instrumentlardan biri, degan xulosaga kelish mumkin.