A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

8. O„zaro hisob-kitoblar bo„yicha mablag„larning harakati. 
8 

---

organning)  maxsus  qarori  bilan  tasdiqlanadi.  O‗z  navbatida,  tartibga 
soluvchi  daromadlardan  mahalliy  byudjetlarga  tushgan  mablag‗larning 
Qoraqalpog‗iston Respublikasining respublika byudjeti bilan respublika 
tasarrufidagi tumanlar va shaharlar byudjetlari, viloyat  byudjetlari bilan 
uning  tuman  va  shaharlari  byudjetlari,  Toshkent  shahrining  shahar 
byudjeti  bilan  uning  tumanlari  byudjetlari  o‗rtasida  taqsimlanishi 
tegishincha Qoraqalpog‗iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar 
va  Toshkent  shahar  hokimlari  tomonidan  tasdiqlanadigan  ajratma 
me‘yorlari bo‗yicha amalga oshiriladi.  
Tartibga  soluvchi  daromadlarni  byudjet  tizimining  byudjetlari 
o‗rtasida  taqsimlash  O‗zbekiston    Respublikasi  Moliya  vazirligi 
tomonidan  (byudjet  daromadlarining  g‗azna  ijrosi  yo‗li  bilan)  amalga 
oshiriladi.  Muayyan  moliya  yili  uchun  Byudjet  kodeksida  ko‗rsatilgan 
daromadlar  bo‗yicha  ajratma  normativlari  belgilanmagan  bo‗lsa,  o‗sha 
daromadlar  to‗liq  hajmda  respublika  byudjetiga  kirim  qilinadi. 
Qoraqalpog‗iston  Respublikasi  Vazirlar  Kengashi,  viloyatlar  va 
Toshkent shahar hokimlari tegishli moliya organlarining taklifiga ko‗ra 
mahalliy  soliqlarning    to‗liq  hajmda  kiritiladigan  byudjet  darajasini 
(masalan,  viloyatning  viloyat  byudjeti  yoki  viloyatning  tuman/shahar 
byudjeti)  belgilaydi.  Byudjetlararo  munosabatlarni  tashkil  etish  va 
boshqarishda  mahalliy  byudjetlar  uchun  o‗rnatilgan  cheklovlar  muhim 
ahamiyatga  ega.  Xususan,  mahalliy  byudjetlar  byudjet  qonunchiligiga 
ko‗ra  balanslashgan  daromadlar  va  xarajatlar  tizimiga  ega  bo‗lishlari 
hamda  mahalliy  byudjetlarning  haqiqatdagi  taqchilligiga  yo‗l 
qo‗yilmasligi  lozim.  Shu  sababli,  mahalliy  byudjetlarning  daromadlari 
va  xarajatlarini  balanslashtirish  va  ularning  taqchil  bo‗lmasligini 
ta‘minlash  maqsadida  byudjet  amaliyotida  byudjetlararo  munosabatlar 
mexanizmlariga murojaat qilinadi. 
Byudjetlararo  transfertlar  —  O‗zbekiston    Respublikasining 
respublika  byudjetidan  Qoraqalpog‗iston  Respublikasi  byudjetiga, 
viloyatlar  va  Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlariga,  davlat  maqsadli 
jamg‗armalariga  hamda  buning  aksicha  o‗tkaziladigan,  shuningdek, 
Qoraqalpog‗iston 
Respublikasining 
respublika 
byudjetidan, 
viloyatlarning  viloyat  byudjetlaridan  va  Toshkent  shahrining  shahar 

---

byudjetidan  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlariga  hamda  buning  aksicha 
o‗tkaziladigan  mablag‗lar.  Byudjetlararo  transfertlar  subvensiyalar, 
o‗tkazib  beriladigan  daromadlar,  dotatsiyalar,  byudjet  ssudasi,  o‗zaro 
hisob-kitoblar  bo‗yicha  mablag‗lar  va  maqsadli  ijtimoiy  transfertlar 
shaklida amalga oshiriladi. 
Subvensiyalar  asosiy  makroiqtisodiy  ko‗rsatkichlar  prognozi  va 
Davlat  byudjetining  asosiy  parametrlari  tasdiqlanayotganda  belgilangan 
xarajatlarni 
amalga 
oshirish 
uchun 
ajratiladi. 
O‗zbekiston  
Respublikasining respublika byudjetidan Qoraqalpog‗iston Respublikasi 
byudjetiga,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  mahalliy  byudjetlariga 
beriladigan 
subvensiyalarning 
miqdorlari 
asosiy 
makroiqtisodiy 
ko‗rsatkichlar  prognozi  va  Davlat  byudjetining  asosiy  parametrlari 
tasdiqlanayotganda  belgilanadi.  Qoraqalpog‗iston  Respublikasining 
respublika  byudjetidan,  viloyatlarning  viloyat  byudjetlari  va  Toshkent 
shahrining  shahar  byudjetidan  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlariga 
beriladigan subvensiyalarning miqdorlari Qoraqalpog‗iston Respublikasi 
Vazirlar  Kengashi,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  hokimlari  tomonidan 
belgilanadi.  Foydalanilmagan  subvensiyalar  joriy  moliya  yili  oxirida 
tegishli yuqori turuvchi byudjetga qaytarilishi kerak
69
. 
Tegishli ma‘muriy-hududiy birliklar hududida shakllantiriladigan 
va  yuqori  turuvchi  byudjetga  o‗tkaziladigan  daromadlar  ular  qaysi 
ma‘muriy-hududiy  birlikda  shakllantirilgan  bo‗lsa,  o‗sha  ma‘muriy-
hududiy  birlik  byudjetiga  o‗tkazib  berilishi  mumkin.  O‗tkazib 
beriladigan daromadlarning umumiy hajmi: 
– 
 O‗zbekiston    Respublikasining  respublika  byudjetidan  quyi 
turuvchi  byudjetlarga  —  asosiy  makroiqtisodiy  ko‗rsatkichlar  prognozi 
va Davlat byudjetining asosiy parametrlari tasdiqlanayotganda;  
– 
 Qoraqalpog‗iston  Respublikasining  respublika  byudjetidan, 
viloyatlarning  viloyat  byudjetlaridan  va  Toshkent  shahrining  shahar 
byudjetidan  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlariga  —  Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimlari 
tomonidan  tasdiqlanadi.  O‗zbekiston    Respublikasining  respublika 
byudjetidan  quyi  turuvchi  byudjetlarga  tushumlari  o‗tkazib  beriladigan 
                                                           
69
 O‗zbekiston  Respublikasi ―Byudjet kodeksi‖ 135-modda. O‗RQHT, 2014-y., 36-son, 452-modda 

---

xo‗jalik  yurituvchi  subyektlarning  hamda  ular  tomonidan  to‗lanadigan 
soliqlar  va  boshqa  majburiy  to‗lovlarning  turlari  ro‗yxati  O‗zbekiston  
Respublikasi  Moliya  vazirligi  tomonidan  O‗zbekiston    Respublikasi 
Davlat  soliq  qo‗mitasi  bilan  birgalikda  tasdiqlanadi.  Qoraqalpog‗iston 
Respublikasi  byudjetidan,  viloyatlar  va  Toshkent  shahar  mahalliy 
byudjetlaridan  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlariga  tushumlari  o‗tkazib 
beriladigan  xo‗jalik  yurituvchi  subyektlarning  hamda  ular  tomonidan 
to‗lanadigan  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to‗lovlarning  turlari  ro‗yxati 
Qoraqalpog‗iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent 
shahar moliya boshqarmalari tomonidan Qoraqalpog‗iston Respublikasi, 
viloyatlar  va  Toshkent  shahar  davlat  soliq  boshqarmalari  bilan 
birgalikda tasdiqlanadi. 
Yuqori  turuvchi  byudjetdan  quyi  turuvchi  byudjetga  o‗tkazib 
beriladigan  daromadlarning  summasi  tegishli  quyi  turuvchi  byudjetga 
tushishi  lozim  bo‗lgan  daromadlar  hisobga  olingan  holda  belgilanadi. 
O‗tkazib  beriladigan  daromadlarni  o‗tkazish  ular  bo‗yicha  haqiqatda 
tushgan tushumlar doirasida, biroq ularning tasdiqlangan hajmidan ortiq 
bo‗lmagan miqdorda amalga oshiriladi (3-jadval)
70
.  
Yuqori  turuvchi  byudjetdan  quyi  turuvchi  byudjetga  dotatsiya  quyi 
turuvchi  byudjet  xarajatlarining  rejalashtirilgan  hajmi  subvensiyalar  va 
o‗tkazib  beriladigan  daromadlar  hisobga  olingan  holda  mazkur  byudjet 
daromadlarining  prognoz  qilingan  hajmidan  oshib  ketgan  taqdirda 
ajratiladi.  O‗zbekiston    Respublikasining  respublika  byudjetidan  davlat 
maqsadli  jamg‗armalarining  byudjetlariga  dotatsiya  jamg‗armalar 
xarajatlarining  rejalashtirilgan  hajmi  yil  boshidagi  qoldiq  hisobga 
olingan holda jamg‗armalar daromadlarining prognoz qilingan hajmidan 
oshib ketgan taqdirda ajratilishi mumkin. Dotatsiyaning miqdori: 
– 
O‗zbekiston    Respublikasining  respublika  byudjetidan  quyi 
turuvchi  byudjetlarga  va  davlat  maqsadli  jamg‗armalari  byudjetlariga 
ajratilganda — asosiy makroiqtisodiy ko‗rsatkichlar prognozi va Davlat 
byudjetining asosiy parametrlari tasdiqlanayotganda; 
– 
Qoraqalpog‗iston  Respublikasining  respublika  byudjetidan, 
viloyatlarning  viloyat  byudjetlaridan  va  Toshkent  shahrining  shahar 
                                                           
70
 O‗zbekiston  Respublikasi ―Byudjet kodeksi‖ 136-modda. O‗RQHT, 2014-y., 36-son, 452-modda 

---

byudjetidan  tumanlar  va  shaharlar  byudjetlariga  ajratilganda  — 
Qoraqalpog‗iston  Respublikasi  Vazirlar  Kengashi,  viloyatlar  va 
Toshkent shahar hokimlari tomonidan belgilanadi. 
Quyida  keltirilgan  4-jadvalda  umumdavlat  soliqlari  va  mahalliy 
soliqlardan  ajratmalarning  2019-yil  uchun    Toshkent  shahri  mahalliy 
byudjetlari me‘yorlari keltirilgan. 
Byudjetlararo  o‗zaro  hisob-kitoblar  moliya  yili  mobaynida 
byudjetlar  parametrlari  o‗zgarganda  yuqori  va  quyi  turuvchi  byudjetlar 
o‗rtasida  yuzaga  keladigan  o‗zaro  pul  munosabatlaridir.  Byudjetlararo 
o‗zaro hisob-kitoblar: 
– 
qonun hujjatlari qabul qilinganligi; 
– 
Qoraqalpog‗iston  Respublikasi  byudjeti,  viloyatlar  va  Toshkent 
shahar 
mahalliy 
byudjetlari 
daromadlarining 
prognozi 
aniqlashtirilganligi; 
– 
byudjet  tashkilotlari  va  byudjet  mablag‗lari  oluvchilarning 
bo‗ysunuvi  o‗zgarganda  xarajatlar  bir  byudjetdan  boshqa  byudjetga 
o‗tkazilganligi; 
– 
kapital qo‗yilmalar limitlari byudjetlar darajalari o‗rtasida qayta 
taqsimlanganligi munosabati bilan yuzaga keladi. 
Byudjetlararo  o‗zaro  hisob-kitoblarga  kiritilishi  lozim  bo‗lgan 
summa yuqori turuvchi moliya organi tomonidan aniqlanadi. 
 
  

---

3-jadval