A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

61
  ―Hududlarni  kompleks  rivojlantirishni  ta‘minlashda  mahalliy  davlat  boshqaruvi  organlari  faoliyatini 
takomillashtirishga oid qo‗shimcha chora-tadbirlar to‗g‗risida‖ O‗zbekiston  Respublikasi Prezidentining 2016-yil 22- 
fevraldagi 2495-sonli qarori, O‗zbekiston  Respublikasi qonun hujjatlari to‗plami, 2016 y., 8-son, 75-modda.
 
62
  ―O‗zbekiston    Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo‗yicha  harakatlar  strategiyasi  to‗g‗risida‖  O‗zbekiston  
Respublikasi  Prezidentining  2017-yil  7-fevraldagi  4947-sonli  farmoni,  O‗zbekiston    Respublikasi  qonun  hujjatlari 
to‗plami, 2017 y., 6-son, 70-modda.
 

---

oshiradi; 
– 
o‗z  xarajatlarini  mustaqil  qoplay  olmaydigan  hududlar 
taqchilligini boshqa hududlar byudjet daromadlari hisobidan qoplanishi, 
donor  viloyatlardagi  soliq  daromadlarini  yanada  oshirishga  bo‗lgan 
qiziqishning yo‗qolishiga sabab bo‗ladi. 
Shu  sababli,  mahalliy  byudjetlarning  mustaqilligini  oshirish  va 
optimal  byudjetlararo  munosabatlar  tizimini  yaratish  maqsadida 
mahalliy  byudjet  daromadlarini  shakllantirish  jaryoniga  alohida  e‘tibor 
qaratish  lozim.  Bu  borada  o‗tkazilgan  amaliyotlar  bo‗yicha  jahon 
tajribasini  ko‗rib  chiqadigan  bo‗lsak  quyidagi  xususiyatlar  alohida 
ahamiyatga molik. 
1. 
Davlat  byudjeti  daromadlari  shakllanishidagi  asosiy  ahamiyat 
kasb  etuvchi  umumdavlat  soliqlardan  foydalanish  mexanizmini  tartibga 
solish.  Umumdavlat  soliqlaridan  tushumlarni  respublika  va  mahalliy 
byudjetlar  o‗rtasida  taqsimlash  mexanizmi  turli  davlatlarda  turlicha 
ko‗rinishda  bo‗lib,  aksariyat  davlatlar  amaliyotida  (Xitoy,  AQSh, 
Germaniya) asosan soliqlar mahalliy byudjet tomonidan yig‗iladi, ayrim 
holatlarda  mahalliy  byudjetlar  soliq  stavkalarini  o‗zgartirish  huquqi 
beriladi. 
2. 
Soliqqa  tortish  bazasini  oshirish  maqsadida  mahalliy  byudjet 
xarajatlari tarkibida iqtisodiyotga xarajatlar miqdorini oshirish. Mahalliy 
byudjet  daromadlari  barqarorligini  ta‘minlash  uchun  umumdavlat 
soliqlaridan  ajratmalar  yagona  me‘yorlarini  o‗rnatish,  hudud  doirasida 
ayrim  sohalarga  soliq  imtiyozlar  qo‗llash  va  ularni  ta‘qiqlash  singari 
ishlar amalga oshiriladi. 
3. 
Mahalliy byudjetlar qaramligini kamaytirish va xarajatlarni qisqa 
muddat  ichida  samarali  moliyalashtirish  maqsadida  AQSh  va  Yevropa 
davlatlarida  qarz  majburiyatlari  ko‗rinishida  qimmatli  qog‗ozlar 
chiqarish imkoniyatidan foydalaniladi. 
Xulosa  qilib  aytish  mumkinki,  mahalliy  byudjetlar  xarajatlari 
tizimida  hududning  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanishi  masalalari  muhim 
ahamiyat kasb etib bormoqda