A. A. Shernaev, N. E. Jiyanova

qo„llanma -Toshkent: Baqtria press. 2017 y. 38- b.
 

---

qaroriga 
muvofiq 
belgilanadi 
va 
tasdiqlanadi
55
. 
Umumdavlat 
soliqlaridan  ajratmalar  ulushi  har  yili  mahalliy  byudjetlarning  o‗z 
daromadlarining  tushumi  hamda  ular  tomonidan  amalga  oshiriladigan 
xarajatlarning  miqdoriga  qarab  o‗zgartirilib  boriladi.  Umumdavlat 
soliqlarining  muhim  xususiyati  shundaki,  respublika  byudjetiga 
tushadigan  soliqlardan  mahalliy  byudjetlarni  boshqarib  borish  uchun 
ajratma  sifatida  tushishi  mumkin.  Agar  kelgusi  yili  mahalliy 
byudjetlarning  o‗z  daromad  manbalari  (soliqlari)  ko‗payib  qolsa, 
umumdavlat  soliqlaridan  ajratma  berishning  hojati  qolmaydi.  Mahalliy 
soliqlar va yig‗imlar mahalliy hukumatlar bajaradigan vazifalarga qarab 
belgilanib,  ularga  doimiy  va  to‗liq  biriktirib  berilgan.  Mahalliy 
hukumatlar asosan ijtimoiy masalalarni, ya‘ni maktab, sog‗liqni saqlash, 
madaniyat, maorif, shaharlar va qishloqlar obodonchiligi kabi vazifalarni 
bajaradi. Qariyb aholini ijtimoiy himoya qilish xarajatlarining 100 foizga 
yaqini  mahalliy  byudjetlar  tomonidan  moliyalashtiriladi.  Qayd  etish 
joizki,  mahalliy  soliqlar  va  yig‗imlar  mahalliy  byudjetlarni  talab 
etiladigan moliyaviy resurslarini asosan 30-40 foizga yaqinini qoplaydi.  
Keyingi  vaqtlarda  mahalliy  byudjetlar  daromad  va  xarajatlar 
salmog‗ini 50-60 foizga yetkazish kabi hukumat qarorlari mavjudki, bu 
ayni  jamiyat  va  davlat  qurilishini  erkinlashtirish  kabi  vazifaga 
monanddir
56
. Mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishda tartibga 
soluvchi  daromadlar  ham  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Shu  munosabat 
bilan  hozirgi  paytda  amaldagi  tartibga  muvofiq  ravishda  mahalliy 
byudjetlar 
daromad 
bazalarining 
barqarorligini 
ta‘minlashda 
quyidagilardan 
tartibga 
soluvchi 
daromadlar 
sifatida 
foydalanilayotganligini qayd etib o‗tishimiz mumkin: qo‗shilgan qiymat 
solig‗i, aksizlar,  yuridik shaxslardan olinadigan foyda  solig‗i, savdo va 
umumiy ovqatlanish korxonalari uchun  yagona soliq to‗lovidan Davlat 
byudjetiga  ajratmalar,  mikrofirma  va  kichik    korxonalarni    qo‗shib 
hisoblaganda  yagona  soliq  to‗lovidan  Davlat  byudjetiga  ajratmalar, 
jismoniy  shaxslarning  daromadlaridan  olinadigan  soliq,  yerosti