A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

Boshqa topologiyalar. Yuqorida kо‘rib о‘tilgan asosiy uchta topologiyadan tashqari, “daraxt” topologiyasidan ham kam foydalanilmaydi. Bu topologiyani bir necha “yulduz” topologiyasidan hosil bо‘lgan deb qarash mumkin. Yulduz topologiyasidek daraxt topologiyasida ham faol (5.6-rasm) va passiv (5.7-rasm) topologiya bо‘lishi mumkin. Faol daraxt topologiyasida bir necha aloqa yо‘llarining birlashgan markazida – markaziy kompyuterlar, passiv daraxt holatida esa – konsentratorlar (xablar) joylashgandir.


5.6-rasm. «Faol daraxt» topologiyasi.


5.7-rasm. «Passiv daraxt» topologiyasi. K–konsentrator

Odatda turli topologiyalarni elementlaridan hosil bо‘lgan Yulduz– Shina (5.8-rasm) va Yulduz–Halqa (5.9-rasm) topologiyalar ham qо‘llanadi.

5.8-rasm. Yulduz – Shina topologiyasiga misol.


5.9-rasm. Yulduz – halqa topologiyasiga misol.
Yulduz–Shina (Star – bus) topologiyasi shina va passiv yulduz topologiya elementlaridan foydalanib hosil qilingan. Bu holda konsentratorga aloxida kompyuter va shuningdek shina sigmentlari ulanadi. Ya’ni, ayni vaqtda butun tarmoq kompyuterlarini о‘z ichiga oladi va “shina” ning jismoniy topologiyasi amalga oshiriladi. Keltirilgan topologiyada biri biri bilan ulangan va magistral deb atalgan tayanch shina hosil qilingan bir necha konsentratorlar ham ishlatilishi mumkin.
U holda har bir konsentratorlarga alohida kompyuter yoki shina sigmentlari ulanadi. Shunday qilib tarmoqdan foydalanuvchi shina va yulduz topologiyalarini afzalliklaridan mohirona foydalana olish va tarmoqqa ulangan kompyuterlar sonini oson о‘zgartira olish imkoniga ega bо‘ladi. Yulduz – halqa (Star – ring) topologiya holatida halqaga kompyuterlarni emas, maxsus konsentratorlarni (5.9-rasm) ulab, konsentratorlarga kompyuterlarni ikkita aloqa yо‘li orqali yulduzsimon qilib ulanadi. Aslida tarmoqdagi hamma kompyuterlar yopiq halqaga ulanadilar, chunki konsentrator ichida hamma aloqa yо‘llari yopiq halqani hosil qiladi (5.9-rasmda kо‘rsatilgandek). Bu topologiya yulduz va halqa topologiya afzalliklarini birlashtirish imkonini hamda, barcha ulanish nuqtalarini bir joyga jamlash imkonini yaratadi.