A. A. Q od irov t ib b iy o t

Andreas Vezalius 
asos solgan edi. V ezaliu sdan boshlab an a to m iy a 
fani a sta -se k in riv o jlan ib , ta k o m illa sh ib b o rd i. S o ‘ng m ik ro sk o p ik
an a to m iy a (gistologiya) fani kelib chiq di. Bu fan nin g asoschisi chex
160

---

olim i 
Yan Purkinye 
(1 7 8 7 - 1 8 6 9 ) h isoblanadi. U 1837-yilda b irin c h i 
bo lib hayvon va odam organlari hujayralardan iborat ekanligini k o ‘rsatib 
berdi. M akroskopik anatom iya ham rivojlanishda davom etdi. U ning yangi 
sohalari kelib chiqdi. M asalan, sh u lard a n biri topografik an ato m iy a edi. 
Bu fannin g aso sch ilarid an biri rus olim i, m a sh h u r iarroh
N .I.P iro eo v
( 1 8 1 0 - 1 8 8 1 ) dir.
T opografik an a to m iy a ichki a ’zo larn in g joylashishi va u larn in g b ir- 
birlariga nisbatan tu tg an o ‘rinIarini o ‘rganuvchi fandir.
О sha davrda taqqoslash anatom iyasi va yosh anatom iyasi fanlari h am
shakllan d ilar. N ih o y at, patologik an a to m iy a fan i h am kelib ch iq d i. Bu 
fanning asoschisi Italiya olim i 
Jovanni B attista M organi 
edi (16 87 — 
1771). Jo v a n n i B attista dastlab n o rm al (sog‘lom ) o d am an a to m iy asin i 
о rgandi. So ng h ar xil kasalliklarda o d am a ’zolarida qanday o ‘zgarishlar 
paydo bo lishini tek sh ira boshladi. U ju d a k o ‘p tek sh irish lar o ‘tk azib , 
h a r xil k asa llik lard a , h a r xil a ’z o la rd a tu rli xil o ‘zg a rish la r p ay d o
bo lishini aniqlab berdi. Bu bilan B attista yangi fan — patologik anatom iya 
faniga asos soldi. R u d o lf V irxof (1 8 2 1 - 1 9 0 2 ) bu ishni m ikrosk op ik 
usulda am alg a o sh ird i va sellu lar p ato lo g iy a (hu jay ra p ato lo g iy asi) 
nazariyas ni ishlab chiqdi.
P atolog ik an a to m iy a fani ju d a m u h im am aliy aham iyat k ash f etdi. U 
tabiblarga q an d a y kasalliklarda q an d a y a ’zo lard a, q and ay o ‘zg arish lar 
ro ‘y berishini k o ‘rsatdi. Bu esa klinik tibbiyotning tez rivojlanishiga yordam
berdi. S h u n d ay qilib, tibbiyot yan ad a takom illashdi, kasalliklar haqidagi 
tu shuncham iz chuqurlashdi.
X V III X IX asrlard a tib b iy o tn in g y ana b ir m u h im nazariy sohasi — 
fiziologiya ju d a tez rivojlandi va katta muvaffaqiyatlarga erishdi. Bu sohada 
ek sp e rim e n tal usul keng q o 'lla n d i. Bu usul b a rc h a a ’zo lar funksiyasini 
c h u q u r o 'rg a n ish im k o n iy atin i y aratdi. E k sp erim en tal usul m arkaziy
asab tizim ini tekshirishda ham q o ‘llandi. B uning natijasida asab tizim ining 
funksiyasini tekshirishda ham m uhim muvaffaqiyatlarga erishildi. Bu usulni 
m ashhur rus fiziologi I.P.Pavlov m ukam m al ishlab chiqdi va rivojlantirdi.
Eksperim ental fiziologiyaning asoschilaridan Fransua M ojandi, Iogann 
M yuller, D y u b u a R ey m o n , K lod B ern ar, G elm go ls G e rm a n n kabi 
fiziologlar bu fanning rivojlanishiga ayniqsa k atta hissa q o ‘shdilar.