A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova

13-MAVZU. XUSUSIY MEXANIK TEBRANISHLAR

Tebranishlar va to’lqinlar

Tebranish davri deb, bir marta to’la tebranishi uchun ketgan vaqtga

miqdor jihatdan teng bo’lgan fizik kattalikka aytiladi. T= ^t  ¹

N 

Tebranish chastotasi deb ,vakt birligi ichida tebranishlar soniga teng

bo’gan fizik kattalika aytiladi.

  ^N  ¹

t T

Tebranish amplitudasi deb, tebranuvchi muvozanat vaziyatidan eng katta chetlanish masofaga teng bo’lgan kattalikka aytiladi.Vaqt o’tishi bilan amplitudaning moduli o’zgarmas qoladigan tebranishga so’nmas tebranish deyiladi, vaqt o’tishi bilan kamayib boruvchi tebranishga esa so’nuvchi tebranish deyiladi. Ichki kuchlar ta’siri tufayli vujudga keladigan tebranishlarga erkin tebranishlar, tashqi kuchlar yordamida vujudga keladigan tebranishlarga majburiy tebranishlar deyiladi.

Garmonik tebranish deb, sinus va cosinus funksiyalari bilan ifodalanadigan eng sodda tebranma harakatga aytiladi.

^{Tebranishning t vaqtdagi x-siljishi x=Asin}

  t

 ^{-fazoviy burchak yoki tebranish fazasi,  -doiraviy yoki siklik chastota}

  t  ^2  t  2t T

  Asin t  Asin ^2  t  Asin 2t

T

Gorizontal o’qdagi proyeksiyasi

  Acost  Acos ^2  t  Acos 2t

T

  t  ₀

 ^2  t  

T ⁰

 2t  ₀

^{Garmonik tebranayotgan nuqtaning harakati}  ^{siljishi bo’yicha} o’zgaruvchan bo’lgani uchun, u oniy tezlik va tezlanishga ega.

   ' ( Asin(t  ₀ ))' A cos(t  ₀ ) ,

0 0

a='  '' ( Asin(t   ))''  A ² sin(t   ) ,

_max  A

max
a  A ²