A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova

12-MAVZU. MAGNIT OQIMI. ЭLEKTROMAGNIT INDUKSIYA QONUNI

Sirtdan o’tayotgan magnit induksiya oqimi, shu tikravishda kesib o’tuvchi, magnit induksiya chiziqlari soni bilan aniqlanadigan kattalikdir. Berilgan sirt orqali o’tayotgan magnit induksiya oqimi deb magnit induksiya vektorining modulini yuza hamda vektorlar orasidagi burchak kosinusining ko’paytmasiga teng bo’lgan fizik kattalikka aytiladi.

Ф  BScos  1Tl 1m²  1Vb

Agar magnit induksiyasi vektori sirtiga o’tkazilgan normalga tushirilgan proeksiyasi.

B_n  B  cos ;

B  ₀H ;

Ф  ₀

HS cos ;

Ф  ^F S cos ;

I l

Elektromagnit induksiya qonuni berk konturda hosil bo’lgan E.Yu.K. shu konturnikesib o’tgan magnit oqimi o’zgarishiga proporsional.

   ^Ф  n ^Ф ; n-konturdagi o’ramlar soni.

t t

Magnit maydonida harakatlanayotgan o’tkazgichda hosil bo’lgan

induksiya E.Yu.K.  _i  Bl sin ; aylanuvchi ramkada hosil bo’lgan E.Yu.K.

i
  Ф^'  (BS cos )  BS sin t

  ^a ;

t

_i  

max

sin  ;

^ max

 BS ;

  L ^I .

t

Magnit oqimi bilan uni hosil qiluvchi tok kuchi orasidagi bog’lanish

koeffisenti induktivlik deyiladi.

L  ^Ф  ^{1Vb }  1Gn.

I ^_ 1A ^_

Salenoid induktivligi

L  ₀

^N S ^;


2

l

_{L } nBS _;

l

_ R²B_{0 .}

I

L

Magnit maydon energiyasi

Zanjirning magnit maydon energiyasi quyidagicha topish mumkin. Bu energiya zanjir uzilganda hosil bo’ladigan induksiya E.Yu.K. ning teskari ta’sirini yengish bajargan ishga teng.

  ^Ф


_ ФI _ LI ² _ Ф² _;

^W t ^q 2

2 2L

Magnit maydon energiyasi zichligi,

_{ } W _ ФI _ LI ² _ Ф² _

IB² _;

V 2V 2V

2VL

2₀

Harakatlanayotgan zaryadga magnit maydon ta’sir kuchi- Lorens kuchi ta’sir qiladi, Lorens o’tkazgich bo’ylab yo’nalgan bo’lib, q zaryadni

o’tkazgichda l masofaga ko’chirishda bajargan ishi. A  F_Ll  qBl sin .

O’tkazgichning uchlarida hosil bo’lgan induksion E.Yu.K. moduli bir birlik musbat zaryadni ko’chirishdagi bajargan ishiga miqdor jihatdan

^{teng bo’lgani uchun} 

 ^A  ^{qBl sin}  Bl sin ^.

ⁱ q q

Masalalarni yechish uchun uslubiy ko‘rsatmalar

Magnit maydonida joylashgan kontur to‘g‘risidagi masalarni echishda konturni kesib o‘tayo‘tgan magnit oqimini topish kerak. Bu oqim vaqt funkciyasi bo‘lib, undan vaqt boy’icha olingan hosila E.Yu.K. ga teng bo‘ladi. Indukcion tok yo‘nalishini va E.Yu.K. yo‘nalishini bevosita keltirilgan formuladan yoki Lents qonunidan topish mumkin. Birinchi normal yo‘nalishini tanlab olish kerak. Bu magnit oqimi yo‘nalishini va uning xosilasi ishorasini belgilaydi.

Masalalarni yechish jarayonida, elektromagnit induktsiya bilan bog‘langan hamma hodisalarni aniq tahlil qilish zarur. Induktsion tokni hosil bo‘lishi, bevosita sharoitni o‘zgarishiga va o‘tkazgichning harakatiga ta’sir qiladi. Masala sharti bo‘yicha berilgan kattaliklar o‘zgarmay qolishi, demak bunda tashqi kuchlar ta’siri mavjuddir.

Ferromagnetiklar bo‘lmagan holda o‘zinduktsiya va o‘zaroinduktsiya koeffitsentlarini aniqlashda, ular tok kuchiga bog‘liq bo‘lmay, o‘tkazgichning geometric shakliga bevosita bogliqligini har doim esda tutish kerak.

Ferromagnetiklar mavjud bo‘lgan holdagi masalalarni B=ƒ(H) funksiya grafigi yordamida yechiladi.