A. A. Mustafaqulov, S. O. Eshbekova, N. M. Jo’rayeva, J. K. Ibragimov

 
 

---

171 
13-MAVZU. XUSUSIY MEXANIK TEBRANISHLAR 
 
Tebranishlar va to’lqinlar
Tebranish davri deb, bir marta to’la tebranishi uchun ketgan vaqtga 
miqdor jihatdan teng bo’lgan fizik kattalikka aytiladi. T=
ν
1
=
N
t
Tebranish chastotasi deb ,vakt birligi ichida tebranishlar soniga teng 
bo’gan fizik kattalika aytiladi.
T
t
N
1
=
=
ν
Tebranish amplitudasi deb, tebranuvchi muvozanat vaziyatidan eng 
katta chetlanish masofaga teng bo’lgan kattalikka aytiladi.Vaqt o’tishi 
bilan amplitudaning moduli o’zgarmas qoladigan tebranishga so’nmas 
tebranish deyiladi, vaqt o’tishi bilan kamayib boruvchi tebranishga esa 
so’nuvchi tebranish deyiladi. Ichki kuchlar ta’siri tufayli vujudga 
keladigan tebranishlarga erkin tebranishlar, tashqi kuchlar yordamida 
vujudga keladigan tebranishlarga majburiy tebranishlar deyiladi. 
Garmonik tebranish deb, sinus va cosinus funksiyalari bilan 
ifodalanadigan eng sodda tebranma harakatga aytiladi. 
Tebranishning t vaqtdagi x-siljishi x=Asin
ϕ
t
ω
ϕ
=
ϕ
-fazoviy burchak yoki tebranish fazasi, 
ω
-doiraviy yoki siklik chastota 
t
t
T
t
πν
π
ω
ϕ
2
2
=
⋅
=
=
t
A
t
T
A
t
A
πν
π
ω
χ
2
sin
2
sin
sin
=
⋅
=
=
Gorizontal o’qdagi proyeksiyasi
t
A
t
T
A
t
A
πν
π
ω
χ
2
cos
2
cos
cos
=
⋅
=
=
0
0
0
2
2
ϕ
πν
ϕ
π
ϕ
ω
ϕ
+
=
+
⋅
=
+
=
t
t
T
t
Garmonik tebranayotgan nuqtaning harakati 
χ
siljishi bo’yicha 
o’zgaruvchan bo’lgani uchun, u oniy tezlik va tezlanishga ega. 
)
cos(
))'
sin(
(
'
0
0
ϕ
ω
ω
ϕ
ω
χ
ϑ
+
=
+
=
=
t
A
t
A
,
ω
ϑ
A
=
max
a=
)
sin(
'
))'
sin(
(
''
'
0
2
0
ϕ
ω
ω
ϕ
ω
χ
ϑ
+
−
=
+
=
=
t
A
t
A
,
2
max
ω
A
a
=