A. A. Kaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev

Bir turdagi XT bir turdagi kompyuterlar asosida yoki protses- sorlarda tashkil etiladi, unda dasturiy vositalami standart to‘plamlarini, qurilmalarni ulash uchun ana'naviy protokollarni ishlatish mumkin boiadi. Ularni tashkillashtirish ancha os on, tizimga xizmat ko'rsatish va ularni rivojlantirish yengillashadi.
Bir turda bo ‘Imagan XTo‘z tarkibiga turli xildagi kompyuterlami yoki protsessorlami oladi. Tizimni qurishda ulaming turli texnik va funksional ko‘rsatgichlarini hisobga olishga to‘g‘ri keladi, bu esa bundek tizimi ami yaratishm va ularga xizmat ko'rsatishni jiddiy qiyinlashtiradi.
Hisoblash tizimlari ishlashi mumkin:

• 
  tezkor ish tartibida (online);
  
• 
  tezkor bo‘lmagan ish tartibida (offline).
  

Tezkor tizimlar real vaqt o'lchamida ishlaydi, ularda axborotlar almashuvini. tezkor ish tartibi joriy etiladi - so'rovlarga javoblarni juda tez olinadi. Tezkor bo Imagan XT “javobni keyinga qoldirish” ish taribiga yo‘l qo‘yiladi, so‘rovlarga javoblarni bajarilishi ba'zi ushlanish bilan amalga oshirilishi mumkin (ba'zida tizim ishlashining keyingi seansida).
Hisoblash tizimlarini у ana markazlashtirilgan va tarqatUgan boshqarishli guruhga ajratiladi. Birinchi holda boshqarishni ajra- tilgan kompyuter yoki protsessor bajaradi, ikkinchi holda esa kompyuterlar teng huquqli va ularning har biri boshqarishni o‘zi olishi mumkin.
Undan tashqari XT boiishi mumkin:

• 
  iudud bo ‘yicha jamlangan (barcha kompyuterlar bevosita bir- biriga yaqin joylashtirilgan);
  
• 
  taqsimlangan (kompyuterlar bir-biriga nisbatan katta masofada joylashgan, masalan, hisoblash tarmog'i);
  
•