A. A. Azlarova, M. M. Abduraxmanova bank marketingi va menejmenti

13-jadval 
 Tovarning har xil hayotiy davri fazasida marketing taktikasi 
Bozorga 
chiqish 
bosqichi 
O‘sish bosqichi 
Yetuklik 
bosqichi 
Chiqish bosqichi 
Tovar 
Asosiy 
Nomenklaturasini 
kengaytirish 
Yangi 
tovarlarni 
bozorga 
kiritish 
Bozordan chiqish 
Baho 
Past, aksincha yuqori 
Narx 
oldingi 
fazadagiga 
nisbatan 
baland, yoinki uning 
yuqori darajasiga mos 
keladi 
Chegirma va 
narxga 
nisbatan 
texnik 
harakatlar 
Talab holatiga mos 
keladi 
Sotish 
Tovar 
tarqatish 
chegaralangan, 
bir 
segmentda 
konsen-
tratsiyalangan 
Sotishni tez kenga-
tirish, yangi segment-
larni topish 
Intensiv sotish Tovarni tanlab tarqa-
tish 
Tovarni 
bozorga 
siljitish 
Ancha harakat talab 
etiladi 
Mumkin 
qadar 
maksimal harakat 
Foydaga mos 
ravishda 
harakatning 
Tovarni 
bozordan 
chiqarish 

---

148 
kuchsizlanishi 
Servis 
Nazorat, 
mumkin 
qadar 
markazlash-
tirilgan nazorat 
Nazorat, 
mumkin 
qadar 
markazlashti-
rilmagan nazorat 
Servis 
markazi 
tomonidan 
olib borladi-
gan nazorat 
Tovarni sotish uchun 
yangi 
imkoniyatlar 
yaratish 
maqsadida 
servisdan foydalanish 
13-jadval ma’lumotlarida tovarning har xil hayotiy davri fazasida firmaning 
marketing taktikasi qanday bo‘lishi bo‘yicha ma’lumotlar keltirildi 
Ba’zan tovar hayotiy davrining chiqish bosqichida ham tovarni tiriltirish va 
uning hayotiy davrini davom ettirishga harakat qilib ko‘rish mumkin. Buning 
uchun firmaning marketing xizmati reklamani faollashtirishi, narxni o‘zgartirishi, 
tovarlarning o‘rab-joylanishini takomillashtirishi, sotish tizimini qaytadan tashkil 
etishni, eng asosiysi esa yangi bozorlarga kirish va ularni o‘zlashtirish kabi ishlarni 
amalga oshirishi zarur bo‘ladi. Agar bu chora-tadbirlar ham ijobiy natija bermasa, 
u holda tovar ishlab chiqarishni to‘xtatishga o‘tish to‘g‘ri yo‘l hisoblanadi. Bunday 
holat yuz beradigan bo‘lsa iste’molchilar va sotish kanallari muayyan tovarni 
ishlab chiqarishning to‘xtatilish vaqti, kafolat majburiyatlariga rioya etilishi, 
kafolatlar tugagandan keyin ta’mirlashni amalga oshirish tartiblari, ishlab 
chiqarishdan olingan tovarning qancha vaqt davomida yordamchi qismlar bilan 
ta’minlashi haqida oldindan ogohlantirilishi maqsadga muvofiqdir. Bunday harakat 
firmaga bo‘lgan ishonch yo‘qolmasligining va iste’molchilar firmaning yangi 
tovarlarini ijobiy qabul qilishlariga mustahkam zamin yaratadi. 
Bu jadval ma’lumotlarini umumlashtirib shunday xulosaga kelish mumkinki, 
firma yoki korxona tovarning har xil hayotiy davri bosqichida ma’lum bir 
maqsadni ko‘zlagan holda marketing taktikasining u yoki bu shaklidan 
foydalanadi.