А. А. Ашрабов, 10. В. Зайцев

Мх, Л/у,
5'у х = 5 ху гина цо- 
л а д и , яъни у ч т я м у в о з а н а т т е н г л а м а л а р и д а н ани цла н а диг ан фа- 
1
^аг у ч т а з урк к; ишлар цолади. Б у н д ай моментсиз зу ри^и ш х,о- 
латини осонгина та^лил килиш мумкин.
Кобикнинг ^ ам ма с и эмас, балки м а ъ л у м к;исми моментсиз ^ ол ат -
д а
турга.нда 
моментсиз долатнинг з у р и к и ш и г а моме нт ла р ва 
четки зонанинг зу риц иш ^ а м д а моментла рини куйиб з ол ат ни
анщ- 
л а ш м у м к и н . Б а ъ з а н фаь;ат моментсиз до ла т ла рнинг з у р и к и ш л а -
рини а н и кл аш билан чекланилади. Б у н д а эгувчи моментдан ж у -
д а юп^а цобицда пайдо б у л а ди г ан к у ч л а н и ш л а р г а ах;амият б ер - 
м аса >^ам б у л а д и д е б ^исобланади. Шу н ин г у ч у н х а м м о м е н т с и з
долатни т ек ши р иш цоби^ларни ^исоблашнинг ж у д а м у ^ и м э л е -
менти дисобланади.
21 0

---

10.22- р аем . Тулкинсимон куб б а л а р :
а
— ясси ёки ц овургали п ли тал ар дан , 
б —
эгр и чизицли цовуррали плиталардан ишлангани
А к с а р и я т х о лл а р д а б у буровчи м ом е нт ла р га а ^ а м и я т б ермаган 
д о л д а э г у в ч и момент ла р в а к у н д а л а н г з у риц ишла рн и ^исобга 
о лиш е т а р л и б у л ад и . Цил ин д р ик к;обик;ларда э са б у й л а м а мо- 
м е н т л а р г а а д а м и я т б ер ма г ан зеолда фацат к у н д а л а н г моментлар- 
нигина, д и с об г а олиш ет а рлидир. М о м е к т л а р н и н г фацат бир кис- 
ми к у р и б ч ик и лэ диг ан х;исоблаш у с у л л а р и я р и м м о м е н т л а р
у с у л и дей и ла д и .
К о б и к л а р г а эластик, бир ж и нс ли ва изотроп мат е риа л ишла- 
т и л ад и д е б шартли р а в и шд а к а б у л килинади. Бу шартлар темир- 
бетон к о б и к л а р г а , ш у н д а д а м олд и н д а н з у р и д а н коби^ларнинг 
э к с п л у а т а ц и я бос^ичидаги до ла т иг а мос к е л а д и . Од дий бегондан 
я'салган к об и^ л ар да б у б ос ки чд а ё ри^ла р пайдо булиши м у мк ин .
211

---

5)
10.23- р аем. Чодирсимон ^опламанинг схем аси:
а
— борт тусинлари бул ган тр ап ец и яга ухш аш човурралп плиталардан , 
б
— борт тусин лари
бул- 
ган тугр и тур тб ур ч ак ва уч б ур ч ак ш аклдаги ко яур галн плиталардан иш лангандари
Б у ёрик лар зу р ик ишла рн и э л астик босцичдаги д о л а тг а нисбатан 
к а ндайдир бошцачарок; цайта т а це имл ани ши га сабаб б ул иши
м у мк ин . Кобикларнинг чекли ^ о ла т д а н а г р у з к а к у т ар и ш х у с у с и -
ятини ан и к л ашд а э ла с т и к м а с де фо рм ац и яла рн и дисобга олиш за- 
р ур. Буз илиш бос^ичида н а г р у з к а к у т а р и ш х у с у с ия т и ни а ни клаш 
у ч у н к он т у р б у й л а б тиралган плиталар у ч у н к у л л а н и л а д и г а н
чекли м у во з а н а т у с ул н и ^ ул л а ш му м ки н .
Лойиналаш п р ак ти к а с ид а чекли м у в о з а н а т д о л а т буйича фа- 
к;ат цилиндрик ш а к л д а г и у з у н кобицлар ва г у м б а з л а р дисобла- 
нади. Кобик ла рнинг ко лг ан типлари э ла с т ик иш боскичига ди- 
собланади; зур и^ и шл ар ни н г ш ун д а й й у л билан топилган такси м-
212

---

10.24- раем. Цилиндрик кобик схемаеи:
1
— ди аф рагм а, 
2
— цобиц п литаси, 
3
— борт эл ем ен та
1 0 . 2 5 - раем. Узун цилиндрик кобик конструкц и яси :
1
— кобик п ли таси , 
2
— борт эл ем ен ти , 
3
— ди аф рагм а
ланиши м у с т а д к а м л и к н и д ис о бл ашд а б уз илиш боскичига к у чи р и -
л ад и . Бу н да й дисоблаш, аксарий д о л ла р д а , к о н с г р у к ц и я л а р н и н г
м у с т а д к а м л и к запасини а ни к л аш у ч у н килинади.
К е н г с а т х л и а р м о ц е м е н т к о н с т р у х ц и я л а р . Темир-бетоныинг 
у з и г а хос бир т у р и — ар мо це ме нт да и фойдалани лг анда к е н г с а т д -
ли ё пм ал ар ж у д а д а м с а м ар ал и булиши му мкин. А рмо це ме нт