A 1 con., *preposição, não muito frequente, que exprime várias relações no indiresa dja karta a tudu djinti pa konta (R95). (A). N. F. neol a 2



Download 2,76 Mb.
bet6/62
Sana31.01.2017
Hajmi2,76 Mb.
#1485
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   62

B, b


*Segunda letra o grafema do alfabeto que representa o fonema [oclusiva sonora bilabial]. (B). N.S. Em muitas das palavras derivadas do Português substitui o som [v]; vd. bentu (VENTO).

ba 1

v.s.aux., - N’ bai pa ba panha sonu son, n’ pega mas sunha (N.M.) -. (VAI). N.F. vd. bai.



ba 2 [-ba]

1.v.aux., *verbo auxiliar que indica o tempo anterior dos verbos. - i ta mistiba kume restus ku ta sobra (N.T.) -. N.S. -ba é sufixado ao verbo para distinguí-lo do lexema ba, forma elidida do verbo bai (IR).

2.v.aux., *verbo auxiliar que indica o modo condicional, hipótese impossível ou irreal. - i kumprimiti na Lisboa kuma si i tcigaba Bisau, dentru di un anu, i na kababa ku guera kinti-kinti (C.P.) -.

ba 3 [ba-]

pref., *prefixo que entra na formação de substantivos ou pronomes, exprimindo a ideia de plural comitativo. - Otca ki ba-bumbulun tcolona, ba-tambur tcebeta, lambes kunsa karmusa (J.S.) - Pera, n’ notisia banhus kin ki ami (JB97) -.



baba 1

v., *molhar-se com a saliva viscosa que escorre da boca. - Alma-biafada kansa tok i na baba (T.M.) -. (BABAR).



baba 2

n., *nome de referência em relação aos velhos e, em particular, aos chefes. - Mininu falan: baba, ke ke i liberdadi? (C.S.) -. N.F. Mandinga e Bijagó “bàaba” que significa papa.



babadu

part., *molhado com baba. (BABADO). N.S. V.B.



babel

n., *confusão. (BABEL). N.S. V.B.



babu

n., *saliva viscosa que escorre da boca. (BABA). N.S. V.B.



bacha

v., - bu ba sinta la pa bu pera ora ki iagu bacha pa bu pudi disi (C.P.) -. (BAIXAR). N.F. neol., vd. basa.



bachadu

part., - Kalker alguin ku ialsa si kabesa i ta bachadu (N.T.) -. (BAIXADO). N.F. neol., vd. basadu.



bachada

n., *lugar ou sítio mais adiante; terreno mais baixo. - Nha tiu mora na bachada -. (BAIXADA). N.S. V.A.



bachu

adj., *que tem pouca altura ou pouca profundidade; inferior, desprezível. - es tudu ka bali pena purke anos i ka djinti bachu (R95) -. (BAIXO).



badadji

n., *arroz cozido com água e sal; papinha para os bebés; comida leve e mole para os doentes. - Luka ta kume son badadji ku pis, baguitc ku fruta (Minsap) -. N.S. sin. pitc-patci.



badal

n., *a peça metálica suspensa dentro do sino. (BADALO). N.F. neol. N.S. V.B., sin. feru di sinu.



badau

1.intens., *adjunto de intensidade com a função de marcar o sema [grau superlativo].

2.adj., forti badau, *muito forte. N.S. V.A.

badia

v., *vagabundar; vagabundear. (VADIAR). N.F. vadia. N.S. V.B.



badiadur

n., *aquele que não tem emprego; vagabundo. (VADIO). N.F. vadiadur. N.S. V.B., sin. badiu.



badiu

n., *ocioso, vagabundo. (VADIO). N.F. vadiu. N.S. V.B., sin. vadiadur.



badja

v., *mover o corpo com movimentos cadenciados, geralmente ao ritmo do tambor; dançar. - Konformu ki e na badja, Kamabis ta firma riba di fugu pa ba ta buri padja (N.M.) -. (BAILAR). N.S. P.arc. “balhar” que significa dançar.



badjadera

n.f., *aquela que sabe ou gosta de dançar; dançarina; bailarina. (BAILADEIRA). N.S. V.B.



badjadu

part., *dançado. - Kasamenti di Naninkia ki na badjadu na utru ladu (T.M.) -. (BAILADO).



badjadur

n., *aquele que sabe ou gosta de dançar; dançador; dançarino. - Konformu i toku i sin ku badjadur (C.T.daM.) -. (BAILADOR).



badjanta

v.caus., *fazer dançar. - no tciga no fadja difuntus, kontra djintis bin dja di utrus tabanka pa bin badjanta dufuntus (N.M.) -. (deriv. BAILAR).



Badjaranka

n., *nome de um povo que vive no triângulo nordeste formado pelos confins da Guiné-Bissau, do Senegal e da Guiné-Conakri, pertencente ao grupo linguístico Norte Tanda-Jaad-Nun, da subfamília Oeste-atlântica. (BADJARANCA). N.S. V.A., sin. Padjadinka.



badjiki

n., - Badjiki ta nasi ku si fortuda (L.A.) -. (BAGUICHE). N.F. Guin., arc., vd. baguitc; Bainouk “bageco”, que significa rosela.



badju

n., *série de movimentos cadenciados, geralmente ao ritmo do tambor; dança. - Pa e ngaba si nomi ku badju ku tambur ku viola, pa e kanta si gloria (L.Cat.) -. (BAILE). N.F. baili. N.S. P.arc. “balho” que significa dança em geral; badju di fidju dos; badju di sala; badju di tina; kau di badju.



badju di fidju dos

n., *baile que acompanha a cerimónia do baptismo do filho de osso. (deriv. BAILE EM HONRA DO FILHO DE OSSO). N.M. lexia complexa; dos é o resultado da crase [di + os]. N.S. V.P., sin. batizadu di fidju dos.



badju di sala

n., *tipo de dança, introduzida pelos europeus durante o colonialismo; dança praticada nas discotecas ou nas salas de diversão nocturna; dança de salão. (deriv. BAILE DE SALA). N.M. lexia complexa. N.S. V.B., sin. baili; badju.



badju di tina

n., *baile ao ar livre cujo instrumento principal é um cabaço virado num recipiente cheio de água. - No ka tulu nau, kizomba i ka di nos, son gumbe, badju di tina ku kustuma badja badju di no tera (I.eI.) -. (BAILE DE TINA). N.M. lexia complexa. N.S. Muito antes da Independência, as raparigas e as mulheres que não tinham acesso às salas de baile, por não serem assimiladas, organizavam bailes populares ao ar livre (P.Bull).



badjuda

1.n.f., *donzela ainda virgem; rapariga solteira. - Ora ku rapas ku badjuda kunsa namora pa prumeru bias, e ta burgunhu n’utru (N.M.) -. (BAJUDA). N.F. Guin., Banhum-Cassanga “badjide” que significa rapariga virgem ou que ainda não teve filhos. N.S. bisti badjuda; sin. mosa.

2.n.f., *namorada. - Si rapas ka bai ku si badjuda, i ta bai pidi si parseru badjuda tan ku ka bai ku rapas, pa i fasil kumpanhia (N.M.) -.

badjudasinhu

n.f.dim., *diminutivo de donzela para indicar uma criança de sexo feminino; miudinha; rapariga pequena. - un badjudasinhu sai i na tcoraba tras, kuma i na bai ku mi (N.M.) -. (BAJUDAZINHA). N.F. Guin., Banhum-Cassanga “badjide”.



badjudesa

n., *o período da puberdade de uma donzela; adolescência; juventude. - Tudu bedju ku alguin bedju, i ka ta mati badjudesa di si mame (L.A.) -. (deriv. BAJUDA). N.F. Banhum-Cassanga “badjide”.



bafa

1.v., *sufocar; tirar o respiro ou bafo a; cobrir um alimento, como o arroz ou óleo de palma, para terminar lentamente a cozedura. - Utru simintera kai na metadi di fidida, fidida kirsi i bafal (N.T.) -. (ABAFAR; BAFAR). N.S. bafa arus; bafa binhu.

2.v., *violar; atentar contra o pudor ou a castidade de alguém. - i ten un alguin ku sta la, si odja mindjer na pasa, i ta misti bafa (R95) -.

3.v., *abraçar; estreitar nos braços. - I kuri djanan i bafa si mame i fala kuma: es i nha mame (T.M.) -.



bafa arus

coloc., *embrulhar a panela do arroz para acabar lentamente a cozedura. - I ta bulil i kubril mas pa i bafa i kusidu so ku brasa (N.M.) -. (deriv. ABAFAR O ARROZ).



bafa binhu

coloc., *reduzir os efeitos do vinho comendo alguma coisa com gordura, especialmente chabéu cozido ou outro alimento. - ora ki djintis na bibi binhu, e ta fasi katore e bafa ku el (N.M.) -. (deriv. ABAFAR O VINHO).



bafadu

part., *tapado; oprimido; violentado. (ABAFADO). N.S. V.B.



Bafata

n., *Região da Guiné-Bissau, que compreende os sectores administrativos de Bafatá, Contubuel, Cossé, Bambadinca, e Gamamudo. - No na tcoma atenson djintis di Bafata (R98) -. (BAFATÁ). N.F. oxítona.



bafatoriu

n., *iguaria muito saborosa que se come para acompanhar as bebidas alcoólicas; petisco local; pequena refeição. - E ta sirbi bafatoriu karu di frangu, kabritu i bibidas importadu (P.dosS.) -. (deriv. ABAFAR). N.F. proparoxítona.



bafu

n., *respiro; hálito; mau cheiro. (BAFO). N.S. V.B.



Baga

n., *termo comum para indicar os membros do povo Baga, pertencente ao grupo linguístico Sul, da subfamília Oeste-atlântica. (BAGA). N.S. V.A.



bagabaga

1.n., *insecto sociável da ordem dos isópteros; térmite; térmita. - toki bagabaga na pegal na un ladu (T.M.) -. (BAGABAGA). N.F. Guin., Mandinga “báabáa” que significa térmite. N.S. n.v. “Amitermes meridionalis”; na Guiné há dois tipos de térmites, as vermelhas que fabricam morros de grande dimensão e de cor vermelha, e as pretas, que fabricam morros pequenos, de feitio de cogumelos e de cor cinzenta-escura.

2.n., *ninho das térmites; morro-do-salalé; termiteiro; termiteira. - Bu sinta na bagabaga, bu na rui tcon (L.A.) -. N.S. muntu di bagabaga.

bagana

v., *abrandar; alentar; suavizar; aliviar; desprender. - Porta, si misti bagana pa kai, bu ta ndjital (L.A.) -. N.F. proparoxítona.



baganadu

part., *alentado; abrandado; solto. - Badja fidalgundadi di ba estins baganadus (N.V.) -.



bagas

n., *resíduo; sedimento. (BAGAÇO). N.F. oxítona, bagasu. N.S. V.B.



bagasu

n., (BAGAÇO). N.F. neol., vd. bagas. N.S. V.B.



bagatela

n., (BAGATELA). N.F. neol., vd. bakatela. N.S. V.B.



bagri

n., *espécie de peixe da família dos Silúridas, denominado também bagre da Guiné, cujas características principais são a pele nua, a presença de barbilhões e a barbatana dorsal espinhosa. - i bai larga suur na mar pa tisi bagri o kakri (T.Tc.) -. (BAGRE). N.S. n.v. “Arius parkii”.



baguera

n., *insecto himenóptero da família dos Apídeos que vive em enxames e produz mel e cera; abelha. - Baguera na si kumbu ka ta medi lion (L.A.) -. (deriv. GUERRA). N.F. Pepel “ba-”, prefixo de plural, + GUERRA, que designa os guerreiros (M.deBarros). N.S. n.v. “Apis meridionalis”; kasa di baguera; kumbu di baguera; muntu di baguera.



baguera-brabu

n., *himenóptero da família dos Vespídeos; vespa; vespão. N.M. lexia composta. N.S. V.B., n.v. “vespa crabo”.



baguera-mestra

n., *rainha de abelhas. (ABELHA-MESTRA). N.M. lexia composta. N.S. V.B., sin. rei di baguera.



baguereru

n., *apicultor. N.S. V.A.; sin. apikultur.



baguitc

1.n., *rosela. - i na tenta pila baguitc, ma i ka sibi pila dritu (J.L.R.) -. (BAGUICHE). N.F. Guin., badjiki; Bainouk “bageco” que significa rosela. N.S. n.v. da planta “Hibiscus sabdarifa”; dukuli baguitc; panga baguitc.

2.n., *esparregado feito com sépalas e folhas de rosela, cozidas e maceradas. - Si bu sibi kuma abo i koitadi, bu sufri ku bu kuntangu seku ku baguitc nves di bu ba mansirka na kau ku bu bin romokadu (L.A.) -.

bagus

n., *diz-se do bago ou do fruto que é turgido. (BAGUDO). N.F. oxítona. N.S. V.B.



bai

1.v.s.aux., *verbo semiauxiliar que situa a realização da acção num espaço longe do locutor. - Es nubdadi di mininusinhus ba ta pidi (P.dosS.) - e misti son sinta na matu pa e ba ta sustentadu purke i un parasita (C.P.) - e ba ta purpara se salada la (R95) -. (VAI). N.F. ba. N.S. ant. bin.

2.v.intr., *andar; ir. - I ka Tuga ke bai na rakadason de, pretu ke lebal la! (C.P.) - Bai di kumpridu, la bu ta bai pa skerda (J.L.R.) -. (VAI). N.S. bai djuntu; bai la.

bai altu

coloc., *defecar ao ar livre; fazer as necessidades. - I fala kil utru pa i peral, i na bai altu (L.S.) -. (deriv. IR AO ALTO). N.S. sin. bai matu; bai fora.



bai bias

v., *viajar. - Djon toma si kabalu i fala si papes kuma i na bai bias na Orangu, kontra Etimbato ki mistiba bai (F.M.) -. N.S. sin. viaja.



bai dianti

coloc., *crescer, desenvolver; progredir. - So asin no Guine na bai dianti, pabia kadakin na sinti gustu de tera li ki un tera sabi dimas (R98) -. (IR POR DIANTE). N.S. sin. prugridi.



bai djuntu

coloc., *ir ao mesmo tempo. - Bu ka misti pa no bai djuntu na kasa (L.S.) -. (deriv. IR JUNTO). N.S. bai djuntu não é sinónimo de kumpanha.



bai fora

1.coloc., *defecar ao ar livre; ir à casa de banho. - I ta kume ku bariga i ta bai fora ku si kosta (P.B.) -. (deriv. IR FORA). N.S. sin. bai matu.

2.coloc., *sair; viajar para o estrangeiro. - Ora ki bai fora i bai odja un bon kusa i ta kumpra i tisi pa si kasa (R98) -. (IR FORA).

bai la

coloc., *deslocar-se para o sítio indicado, afastado do locutor. - Abo bu ten pa bai la (R95) -. (IR LÁ).



bai matu

coloc., *defecar ao ar livre. (deriv. IR AO MATO). N.S. V.B., sin. bai altu; alta; bai fora; a frase IR AO MATO deriva das línguas africanas por meio do processo de “decalque”.



baibin

n., *grande número de pessoas que entram e saem; revés. - No sibi kuma kusa i ka fasil, nogosiason i kansadu, ma no ka misti kuri mas baibin (R98) -. (VAIVÉM).



baili

n., (BAILE). N.F. proparoxítona, neol., vd. badju. N.S. V.B., sin. badju di sala.



bainha

1.n., *estojo onde se mete a lâmina de uma faca. - Miti bu spada na bainha (N.T.) -. (BAINHA). N.F. proparoxítona, neol.

2.n., * costura dobrada na extremidade do vestido.

Baioti

*termo comum para indicar os membros do povo Baiote, denominado também Djola-Baiote, pertencente ao grupo linguístico Norte Bak, da subfamília Oeste-atlântica. (BAIOTE). N.S. V.B.



bairu

n., *cada uma das partes principais em que se divide a cidade ou o povoado urbano. - na parti di tardi, barsina na kada bairu (M.J.) -. (BAIRRO). N.F. proparoxítona.



baka

n., *nome comum para indicar ambos os sexos deste mamífero ruminante que faz parte dos bovinos; touro; boi. - Kanhokan ta kudji un kusa i fala el i ki kusa, suma pa isemplu, utru ta fala el i baka, utru ta fala el i pis-berga (N.M.) -. (deriv. VACA). N.S. baka é hiperónimo de VACA, de TOURO e de BOI; baka-badjuda; baka-brutu; baka-femia; baka-kapadu; baka-matcu.



baka-badjuda

n., *vitela; bezerra; novilha. (deriv. VACA). N.M. lexia composta. N.S. V.B.



baka-brutu

n., *vaca ou touro selvagem. - Kada grupu ku si badju, Bidjugu di Unu ta badja baka-brutu, di Formosa ku Soga ta badja kanhokan, di Kanhabaki ta badja kabaru (N.M.) -. (deriv. VACA BRUTA). N.M. lexia composta. N.S. baili di baka brutu é a dança dos jovens Bijagós com a máscara característica que simboliza a vaca selvagem.



baka-femia

n., *termo que indica a fêmea do touro; vaca. - Si tiu ka teneba nin un baka femia, son matcus (F.M.) -. (deriv. VACA FÊMEA). N.M. lexia composta.



baka-kapadu

n., *bovino macho adulto castrado; boi. (VACA CAPADO). N.M. lexia composta. N.S. V.B.



baka-matcu

n., *touro; toiro. - Si tiu ka teneba nin un baka femia, son matcus (F.M.) -. (VACA MACHO). N.M. lexia composta.



bakadjau

n., *peixe da família dos Gadídeos, muito comum na cozinha portuguesa; qualidade de bacalhau presente nas águas da Guiné. (BACALHAU). N.S. V.B., n.v. “Gadus morrhua”; “Merluccius senegalensis”.



bakasinhu

n.dim., *diminutivo de vaca, que designa o filhote da vaca; vitelo; bezerro. - e fasi idulu na forma di bakasinhu (N.T.) -. (VACASINHO).



bakatela

n., *insignificância; coisa de pouco valor. - Tudu dia ku n’ lanta, n’ ta toma un matabitcu bakatela (A.T.) -. (BAGATELA). N.F. bagatela.



bakia

v.tr., *levar ao pasto ou guardar o gado; pastar; vigiar. - Iero i Fula, ma Samba ku ta bakia baka (L.A.) -. (deriv. VACA). N.F. paroxítona.



bakiadu

part., *apascentado; diz-se de gado ou de outros animais levados ao pasto. (deriv. VACA). N.S. V.B.



bakiadur

1.n., *pessoa que cuida do gado; vaqueiro. - N’ nega ermondadi di baka ku bakiadur (C.V.) -. (deriv. VACA). N.M. pl. bakiaduris.

2.n., *nome comum para indicar o guarda de animais. - e na iandaba pirdidu suma karnel ku ka ten bakiadur (N.T.) -. N.S. bakiadur di kabra; bakiadur di purku.

bakiadur di kabra

n., *pessoa que cuida de cabras. (deriv. VACA). N.M. lexia complexa. N.S. V.P.



bakiadur di purku

n., *pessoa que cuida de porcos. (deriv. VACA). N.M. lexia complexa. N.S. V.P.



bakiamentu

n., *apascentamento; pastoreação. (deriv. VACA). N.S. V.B.



bakin

con.pl., - Bakin ku staba na sukuru? (C.V.) -. (QUEM). N.F. vd. kin.



bal

n., - Toma bu bal, bu skirbi oitenta (N.T.) -. (VALE). N.F. arc., vd. val.



bala

n., *projéctil de arma de fogo. - bu ba dal bala pa i karga i leba (C.P.) -. (BALA).



balafon

n., *instrumento musical de teclas que se toca com duas varinhas; xilofone. - Aos si bu disan n’ na sedu bombolon, kora, tagara, nhanheru, balafon (T.Tc.) -. (BALAFÃO). N.F. Mandinga “bála” que designa este tipo de instrumento musical.



balai

n., *cesto oval de fibras vegetais tecidas, de frequente uso doméstico; cesta sem alça. - kadakin lambu so si balai, i ba si kaminhu (R98) -. (BALAIO). N.F. paroxítona, balei. N.S. balai di feki.



balai di feki

n., *balaio especial para joeirar o arroz pilado. - Si balai di feki ka bin romba (H.M.) -. (deriv. BALAIO). N.M. lexia complexa.



balandrau

n., *capote largo e comprido; opa. (BALANDRAU). N.S. V.B.



balansa

1.v., *fazer movimentos oscilatórios. - Pabia Guine, no balansa kabesa, purtantu no ka ta osa bardadi (R99) -. (BALANÇAR).

2.v., *comparar. - Mindjer ki pui na kasa i ka son ba peza balansa bu leba (T.T.)-.

balansadu

part., *pesado com balança; equilibrado. (BALANÇADO). N.S. V.B.



balanseti

n., *balanço resumido. (BALANCETE). N.F. neol. N.S. V.B., sin. balansu.



balansu 1

1.n., *operação comercial para conhecer os lucros e as perdas de um negócio. - N’ na fasiu balansu, n’ na tirau di tarbadju (N.T.) -. (BALANÇO).

2.n., *movimento oscilatório. - Kamalion fika kontenti, i da tris balansu pa dispus ku si pesinhu i tcudil kaminhu (M.K.) -.

balansu 2

n., *instrumento para determinar o peso dos corpos. - Kil ku montaba riba del i ten un balansa na mon (N.T.) -. (BALANÇA).



Balanta

1.n., *um dos povos mais numerosos da Guiné-Bissau, pertencente ao grupo linguístico Norte Bak da subfamília Oeste-Atlântica. - Ali i ka ten Pepel nin Balanta, nin patron nin tarbadjadur (Igr.I.) -. (BALANTA). N.S. Kunanti ou Mansonka é um grupo de Balantas com empréstimos da língua mandinga; sigridu di Balanta.

2.n., Balanta di Nhakra, *grupo étnico que reside sobretudo no Sector de Nhacra: muitos deles têm emigrado para o Sul, especialmente na região de Catió. (BALANTAS DE NHACRA).

N.S. sin. Balanta di Fora (BALANTAS DE FORA) é um subgrupo dos Balantas de Nhacra.

3.n., Balanta Brabu, *grupo étnico que reside sobretudo nos Sectores de Mansoa e de Safim.

(BALANTAS BRAVOS). N.S. sin. Balanta kuntoi (BALANTAS CONTOI).

4.n., Balanta Naga, *grupo étnico que reside sobretudo no Sector de Bula e de Bissorã. (BALANTAS NAGA).

5.n., Balanta Mane, *grupo étnico que reside sobretudo no Sector de Bissorã e no território norte da cidade de Farim. - Balanta Mane kuma pa ka konta Mandinga kuma binhu sabi (L.A.) -. (BALANTA MANÉ).



balburdia

n., *desordem. (BALBÚRDIA). N.F. proparoxítona. N.S. V.B.



baldi

n., - un nkargadu ku na toma konta di baldi ku korda (Igr.I.) -. (BALDE). N.F. vd. baldu.



baldia

v., *passar líquidos de um recipiente para outro; transvasar. (BALDEAR). N.F. paroxítona. N.S. V.B.



baldu

n., *recipiente, com forma cilíndrica, que serve para conter e transportar água. - Logu i toma baldu i dal pa i iala iagu (N.M.) -. N.F. baldi.



balei

n., - Sai na pilon bu kai na balei (J.D.) -. (BALAIO). N.F. vd. balai.



baleia

n., *cetáceo. (BALEIA). N.S. V.B., n.v. “Balaena mysticetus”.



balentasku

n., *atrevimento; insolência; vigor. - I disafia ku tudu si balentasku ku mpusturasku (R98) -. (deriv. VALENTIA). N.S. sin. balentia.



balentia

n., - i mostradu balentia di povu di no tera kontra manobras di kolonialista (R98) -. (VALENTIA). N.F. paroxítona, vd. balentasku.



balenton

n., *corajoso. - Pubis di kil tcon bin pul nomi di Rei setadu balenton (F.M.) -. (VALENTÃO).



baleta

n., *diminutivo de vala; pequeno fosso aos lados das estradas para escoamento das águas. - i kai dentru ki baleta i sukundi djanan pa ka e odjal (N.M.) -. (VALETA).



bali

1.v.tr., *ajudar. - Gosi, o nha dinheru o nha binhu o bu bida, djubi na es tris kusa li, kal ku na baliu (A.P.) - (deriv. VALER). N.S. bali pena.

2.v.intr., *prestar; ser útil; ter um determinado preço. - e ta djubi kilis ku bali pa e kume, e ta bin purpara e kume (N.M.) - No sibi kuma kasamenti forsadu tambi i ka bali (R95) -. (VALER).

bali pena

coloc., *diz-se de coisa interessante; merecer o esforço ou a preocupação. - Kil mininu bali pena, i bali pena, mininu ronka kurpu, n’ gosta (J.A.) -. (VALER A PENA).



balia 1

v.tr., *separar a farinha grossa da fina; tirar a sujidade do arroz limpo; joeirar. - n’ ma ta balia diritu ku balai (J.S.) -. (BALEAR). N.F. proparoxítona.



balia 2

v.intr., *oscilar. - N’ odjau sintadu na reia bu na balia ku bentu (J.D.) -. (BAILAR). N.F. paroxítona.



balidu

part., *que tem valor; favorito. - Mparia di madris balidus (R.N.) -. (VALIDO). N.F. paroxítona. N.S. balidu é hiperónimo de VALIDO e de VÁLIDO, que significa legítimo ou são; ant. kabalidu.



balius

adj., *válido. (VALIOSO). N.F. oxítona. N.S. V.B.



baliza

n., (BALIZA). N.F. vd. boliza. N.S. V.B.



balkon

n., *mesa comprida de loja, de café ou de restaurante. - bibida ki ta tomadu riba di balkon di taberna (P.dosS.) -. (BALCÃO).



baloba

1.n., *lugar sagrado das etnias que praticam o culto da Religião tradicional africana: é uma cabana bem construída, habitualmente com uma única sala, que abriga os símbolos religiosos da aldeia ou da família. - Na baloba, mindjeris ta sinta na un ladu di baloba, omis ta sinta na utru ladu (N.M.) -. (BALOBA).

2.n., *altar familiar; local onde pairam as almas de antepassados.


Download 2,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish