9-son –to’plam dekabr 2021 pedagoglar uz 1

19-son 1 
–to’plam dekabr 2021
 
 
pedagoglar.uz
 
207
aniqlangan. Xalqaro kelishuvga ko‘ra, bir mol uglerod 12 i
zotopi, 0.012 kg, ya'ni, 
12 gramm uglerod miqdori bilan belgilangan. 
O‘TXK, 1967
-
yilda XANFI, XANKI va XST tashkilotlarining taklifiga ko‘ra mol uchun 
quyidagi ta'rifni ma'qulladi va 1969 yilda uni tasdiqladi. Molning ta'rifi 1971 yilda 
14-
O‘TXK tomonidan 
(1971, Rezolyutsiya 3; CR, 78 va 
Metrologia
, 1972, 8, 36) 
qabul qilindi: 
Mol - 
massasi 0.012 kg bo‘lgan
12
C uglerodda qancha atom bo‘lsa, tarkibida 
shuncha struktur elementlar tutgan sistemaning modda miqdoridir. Uning belgisi - 
"mol". 
Molni tadbiq etishda struktur elementlarni xoslashtirlgan 
(spetsifikatsiyalashtirilgan) bo‘lishi shart va ular, atom, molekula, ion, elektron va 
boshqa zarrachalar, yoki zarrachalarning xoslashtirilgan guruhi bo‘lishi mumkin
Bundan kelib chiqadiki, uglerod 12 niong molyar massasi - aniq 12 gramm taqsim 
mol bo‘lar ekan:
M
(
12
C)=12 g/mol 
1980-
yilda O‘TXQ, Birliklar Konsultativ Qo‘mitasi 1980 (CCU) ning quyidagi 
axborotini ma'qulladi: 
Mazkur tarif, uglerod 12 erkin atomining tinch va standart holati uchun keltirilgan. 
Molning ta'rifi shuningdek, har qanday modda uchun bir moldagi struktura 
birliklarining sonini ifodalovchi universial konstantanig qiymatini ham aniqlaydi. 
Bu konstantaning nomi - Avogadro doimiysi, belgisi 
N
A
yoki 
L
. Agar 
tanlangan X namunadagi mollar sonini N(x) bilan belgilasak va aynan shu 
namunadagi modda miqdorini n(X) bilan ifodalasak, quyidagi nisbat o‘rinli bo‘ladi.
n
(x)=
N(X)/N(A)
shuni e'tiborga olingki, 
N
(x) - 
o‘lchamsiz kattalik va
n
(X) ning SI 
tizimidagi birligi mol, Avogadro doimiysi SI tizimida mol bilan 
bog‘liq kogerent 
birlikka ega. 
"Modda miqdori" so‘zidagi "modda" so‘zini, ishlatishda qulay bo‘lishi uchun, 
ta'kidlanayotgan moddaning maxsus nomlar bilan almashtirib, masalan Vodorod 
xlorid HCl miqdori, yoki Benzol C
6
H
6
miqdori kabi tarzida qo‘llanilishi
mumkin. 
Nazarda tutilayotgan moddaning empirik kimyoviy formulasi keltirish orqali, 
struktur elementni alohida ta'kidlab aytish muhim (Mol ta'rifning ikkinchi qismida 
aytilganidek). Garchi "miqdori" so‘zining asosiy lug‘aviy ma'nosi ancha keng bo‘lsa 
ham, uni "modda miqdori" 
so‘zining qisqartirilgan shakli sifatida qo‘llashga ruxsat 

---