9-son –to’plam dekabr 2021 pedagoglar uz 1

–
 ist
qo’shimchasini misol tariqasida olganimizda, u asta- sekinlik bilan o’z 
o’rnini 
– chi
, 
– navis
, 
– shunos
so’z yasovchi qo’shimchalariga bo’shatib 
berayotganini ko’zatamiz: 
ocherkist – ocherkchi - ocherknavis, royalist – 
royalchi, pianist – pianinochi, romanist – romannavis, folklorist – 
folklorshunos, traktorist – traktorchi
kabi. Shu qo’shimcha bilan qo’llaniladigan 

---

19-son 1 
–to’plam dekabr 2021
 
 
pedagoglar.uz
 
316
so’zlarning ko’p qismi esa tilimizdan chiqib bormoqda: 
ekonomist – iqtisodchi, 
reformist – islohotchi, shovinist – millatchi, utopist – xayolparast, lingvist – 
tilchi - tilshunos, yurist – huquqshunos 
kabi. 
– 
chilik /- chiliq 
qo’shimchasi me’yorlashuvida ham ayrim o’zgarishlarni 
sezamiz. 
U 
paxtachilik
, 
g’allachilik
, 
dehqonchilik
kabi 
so’zlarda 
davom 
etayotgani holda 
ommachilik, idorachilik
so’zlarida 
– viy 
qo’shimchasiga o’rnini 
bo’shatib 
berdi: 
ommaviy
, 
idoraviy
kabi. 
O’sha 
paytlarda 
arabcha 
-
iyot
affiksining 
bir 
muncha 
faolligi 
seziladi: 
muzaffariyot
, 
mashg’uliyot
, 
ruhiyot
, 
nazariyot
, 
me
xanisiyot
, 
elektriqiyot
, 
elastiqiyot. 
Vaqt o’tishi bilan so’zlarning bu tarzda 
yasalishi me’yoriy tasdig’ini topmadi. 
Shu o’rinda sintaktik yo’l bilan yasalgan 
ko’pmingchi
, 
oktyabroldi 
singari 
misollarga ham e’tiborimizni qaratsak yomon bo’lmaydi. Chunki bu so’zlar ham 
yuqorida aytilgan fikrlarni, jumladan so’z yasalishi, undagi yasovchi 
unsurlarning 
ishtirok 
etishi 
davri 
bilan 
hamohang 
ekanligini 
tasdiqlaydi. 
Binobarin
, bugun ana shu so’zga yoki u ifodalaydigan 
tushunchalarga murojaat qilishga ehtiyoj yo’q. Ular bir umrga tarix bilan birga 
tilimiz xazinasiga ko’chirildi. 
Mingboshi
, 
ellikboshi
so’zlarini olaylik. Bular 
ham shunday. Ammo so’zlarni tarkibiy qismlarga ajratganimizda 
ular 
ming
, 
ellik
, 
bosh 
tarzida tilimizda saqlanib turibdi. Hatto 
bosh 
affiksoid 
sifatida hamon so’z yasayapti: 
yurtboshi
, 
karvonboshi
, 
turkmanboshi
kabi.