9-sinf 1-bilet

15-BILET
1. Shosh haqida ma’lumot bering.
2. Chingizxonning harbiy yurishlari haqida fikr bildiring.
3. “Karavella” atamasiga izoh bering.

1. Shoshtepaning qadimgi aholisi chorvachilik (qoramolchilik, yilqichilik, qo’ychilik hamda tuyachilik) bilan shug’ullangan. Qadimgi shoshtepaliklar jez va temirdan qurol-yarog’ va asboblar yasashni, kulolchilik hamda to’qimachilikni yaxshi bilgan. Shubhasiz, bu qishloqlarda, keyinchalik Toshkent vohasida shahar madaniyati shakllanib, qadimgi Toshkentning asta-sekin qad ko’tarishiga zamin bo’ldi. Mil. avv. 2—1-asrlarda Shoshtepada qadimgi shahar belgilari paydo bo’ldi. Qadimgi qishloq xarobalari ustida atrofi qalin aylanma devor bilan o’rab olingan doira shaklidagi qal’a (qo’rg’on) qad ko’tardi. Shoshtepadagi arxeologik obidalar shaharning mustahkam mudofaa devori, hashamatli me’moriy majmuoti, hunarmandchilik buyumlari, xatsavod va savdodan dalolat beruvchi topilmalar milod bo’sag’asida Toshkent vohasida shahar madaniyati rivojlanib, Shoshtepadagi qadimgi qishloq shahar qiyofasini ola boshlaganini ko’rsatadi. Shoshtepani o’rganish Toshkent hududidan shahar madaniyati tarixi huddi shu davrdan boshlangan, ya’ni uning yoshi 23 asrdan kam emas deb baholashga imkon berdi. 2. Chingizxon (asl ismi Temujin, Temuchin) (taxminan 1155-1227) — Mo’g’ullar davlati asoschisi, sarkarda. Mo’g’ul qabilalari ittifoqi — tayjiutlar sardori Yasugay bahodirning O’elun Fujin (xotun)dan tug’ilgan to’ng’ich farzandi. 13 yoshida otasidan yetim qolgan Chingizxon. 27 yil davomida bir qancha urug’ va qabilalarni tayjiutlar atrofida birlashtirish maqsadida harbiy harakatlar olib borgan. 1206 yil mo’g’ul aslzodalari, no’yonlari ishtirokida buyuk qurultoyda "chingiz" (tengiz — dengiz, okean) unvoni bilan sarafroz etiladi (Ulug’xon ma’nosida) va barcha qabila, urug’, elatlarning buyuk xoni deb e’lon qilinadi. Davlatning ichki va tashqi siyosatini tartibga solishda Chingizxon tomonidan e’lon qilingan qonunlar to’plami — yaso (yasoq) muhim ro’l o’ynaydi. Ming kishilik shaxsiy gvardiya hamda yuz ming jangchidan iborat otliq armiyani shakllantirgan Chingizxon Sibirdagi bir nechta qabila va elatlarni (1207), Shimoliy Xitoyni (1211-15), O’rta Osiyoni (1219—21), Xuroson, Eronni(1221—24) o’z tasarrufiga kiritadi. Mo’g’ullar tomonidan zabt etilgan hududlar vayron qilingan, aholisi qirib tashlangan, qullikka mahkum etilgan. 1224-yil Chingizxon Mo’g’ullar davlatini 4 o’g’li — Jo’ji, Chig’atoy, O’qtoy va Tulilarga taqsimlab bergan. Shimoliy Xitoydagi tangut qabilalarining Sisya davlati (10— 13-asrlar) ga qarshi yurish qilgan vaqtida Chingizxon og’ir dard tufayli vafot etadi. Uni Mo’g’ulistondagi Burxon—Xaldun tog’ etagida dafn etishadi. 3. Karavella - yelkanlikematuri, Evropada, ayniqsaPortugaliyavaIspaniyada, XVasrningikkinchiyarmi - XVIIasrboshlaridakengtarqalgan. Katta geografik kashfiyotlar davri boshlangan birinchi va eng mashhur kemalardan biri.