9-mavzu yuzasidan qo’shimcha savollar. Hozirgi zamon o`zbek oilalaridagi tarbiyaning xususiyatlari

6. Yusuf Xos Xojibning «Qutadg’u bilig» asari ta’lim-tarbiyaga

oid asar sifatida.

YUsuf Xos Hojibning hayoti va faoliyati. «Qutadg’u bilig»ning yaratilishi haqida qisqacha ma’lumot.

Tadqiqotchilarning fikrlariga ko’ra YUsuf Xos Hojibning tarjimai holini faqat uning o’z asarida yozib qoldirgan ma’lumotlardan bilamiz, xolos:

Mo’nuqi tarug’laq Qo’z o’rdu eli,

Tub—asli nasabdin yurishish tili

Bu tug’mish elindin chiqib borgoni,

Kitobni qo’shubon tugal qilg’oni.

Barusin bitimish, yeturmish nizom,

Bu Qoshg’ar elinda qo’shulmish tamom.

Qo’z o’rdu o’lkasi aslida eli,

Tub asli nasabdan so’z ochdi tili,

Tug’ilgan elidan chiqib borgani

Kitobni jam etib tugal qilgani.

Borini bitibdir ne esa kalom,

Bu Qashqar elida tugadi tamom¹. 
YUqoridagi misralardan YUsuf Xos Hojibning tug’ilgan joyi Qo’z O’rdu (ya’ni Bolasog’un) ekanini, ammo uni yozishda turli o’lkalarga safar qilgani, va nihoyat uni vatani Qashqarda tugatgani taxmin qilinadi.

Demak, YUsuf Xos Hojib Bolasog’unda tug’ilgan, o’z asarini yoshi ellikdan o’tganda yozgan. Asarning hijriy 462 (1069—1070) yozib tugallanganligi, uni o’n sakkiz oyda, ya’ni 461 yilning birinchi yarmida boshlab, 462 yilning o’rtalarida tugatganligi, agar bu davrda YUsuf Xos Hojib 50 yoshlar atrofida bo’lsa, 410 (1019 milodiy) yillarda tug’ilganligi taxmin etiladi.

Tegurdi menga elchi ellik yashim,

Qug’u qildi uzg’un tusi-teg bashim

(Ellik yoshim menga qo’l tegizdi,

Qora (quzg’un) tusidek boshimni oq (qush)

qildi (ya’ni, sochim oqardi)¹.

Yil altmish eki erdi to’rt yuz bila

Bu so’z so’zladim man tutib jan sura,

Tugal o’n sakkiz ayda aydim bu so’z,

O’qurdum, adirdim so’z evdib tera².