9-mavzu. Tanlanma kuzatish reja: Tanlanma kuzatish haqida tushuncha. Tanlanmaning reprezentativligi va uni ta’minlaydigan tanlash usullari. Tanlanma kuzatish xatolarini hisoblash

9-MAVZU. TANLANMA KUZATISH Reja: Tanlanma kuzatish haqida tushuncha. Tanlanmaning reprezentativligi va uni ta’minlaydigan tanlash usullari. Tanlanma kuzatish xatolarini hisoblash.

Tanlanma kuzatish haqida tushuncha

• Tanlanma tekshirish - tajriba va hayotimizga asoslangan ishonchga, imon komillikka tayanadi. Statistika amaliyotida shunday to‘plamlar tez-tez uchrab turadiki, ularning barcha birliklarini o‘rganish imkoniyati bo‘lmaydi. Bunday to‘plamlar jamiyat hayotida, turmushimizda ham, tabiyotda ham keng tarqalgan.

Tanlanmaning reprezentativligi va uni ta’minlaydigan tanlash usullari

• Bosh to‘plam-bu o‘rganiladigan ko‘p hajmli birliklar majmuasidir. Tanlanma to‘plam yoki qisqacha tanlanma - bosh to‘plamdan kuzatish uchun tanlab olingan birliklar yig‘indisi.

• Tanlanma o‘zida bosh to‘plamning muhim jihatlarini ifodala-shi reprezentativlik deb ataladi. Tanlanma qanchalik reprezentativ bo‘lishidan qat’i nazar bosh va tanlanma ko‘rsatkichlar o‘rtasida doimo tafovutlar bo‘ladi. Chunki bosh to‘plamda tanlanmaga kiritilmagan boshqa birliklar ham bor.

Ana shu tafovutlar tanlanmaning reprezentativlik xatolari deyiladi. Reprezentativlik xatolari ikki turga bo‘linadi:

• tasodifiy xatolar;
• sistematik (muntazam) xatolar.

• Tipologik tanlash-bu bosh to‘plamni muhim guruhlarga bo‘lib, ular-ning har biri ichidan ma’lum birliklarni tasodifiy yoki mexanik usulda tanlab olishdir.
• Tipologik tanlashda:
• bosh to‘plam bir jinsli guruhlarga ajratiladi;
• har bir guruhning to‘plamdagi salmog‘i aniqlanadi;
• har bir guruhdan birliklar ularning salmog‘iga proporsional ravishda tasodifiy yoki mexanik usulda tanlanadi.
•