9-Mavzu. Summatorlar. Yarim summator va to’liq summator sxemalarini qurish. Reja

To‘liqjamlagichlar. To‘liqjamlagichlar ikkilik qo‘shish operatsiyasini amalga oshirish uchun qo‘llaniladi. 7.3-rasmda to‘liqjamlagichning shartli belgilanishi ko‘rsatilgan.

A S

B C_chiqish
C_kirish

9.3-rasm. To‘liqjamlagichning shartli belgilanishi

Bu erda 3ta A, V va S_kirish kirishlar mavjud. Bunda 2ta kirish A va V ikkilik sonlariga mos kelsa, 3-chi kirish esa oldingi razryaddagi S_kirish o‘tkazishga to‘g‘ri keladi. Bundan tashqari sxema 2ta chiqishga ega, ya’ni S yig‘indi va C_chiqish keyingi razryadga siljish birligi.
To‘liqjamlagichning rostlik jadvali 9.2-jadvalda keltirilgan.

9.2-jadval.

A	B	Skir.	S	Schiq.
0	0	0	0	0
0	0	1	1	0
0	1	0	1	0
0	1	1	0	1
1	0	0	1	0
1	0	1	0	1
1	1	0	0	1
1	1	1	1	1

Jadvalni tahlil qilish natijasida S yig‘indi va C_chiqish keyingi razryadga siljish birligi uchun Bul ifodalariga ega bo‘lamiz:

S yig‘indi uchun ifoda quyidagi ko‘rinishga keltirilishi mumkin.

C_chiq. siljish birligi uchun esa C_chiq.= AC_kir.+ BC_kir.+ AB

Misol tariqasida 4ta bir razryadli to‘liqjamlagichlardan parallel ishlovchi 4 razryadli 4 razryadli to‘liqjamlagichning qurilishini ko‘rib chiqamiz. 7.4-rasmda 4 razryadli to‘liqjamlagichning tuzilish sxemasi ko‘rsatilgan. SHuni eslash lozimki, kichik razryaddagi sonlarning yig‘indisini amalga oshiruvchi to‘liqjamlagich uchun S_-1 o‘tkazish liniyasi mantiqiy «0» ga teng. Masalan, 1011 va 1101 ikkilik sonlari ustida qo‘shish amalini bajaraylik. Bunda 1011 sonini A soni deb oladigan bo‘lsak, u A=A₃A₂A₁A₀ bilan ifodalanadi. SHu ravishda 1101 soni V=V₃V₂V₁V₀ bilan ifodalanadi.

9.4-rasm. 4 razryadli to‘liqjamlagich tuzilish sxemasi.


Жамлагич n-разрядли Х=(Х(n-1), ....Х0) ва Y =(у(n-1),....у0) кодларни арифметик кушишни амалга оширувчи курилмага айтилади. Икки бир разрядли иккилик сонларнинг кушиш коидаси
0 0(+) 0 = 0 0 (+) 1 = 1 (+) 0 = 1
1 (+) 1 = 0 юкори разрядга узатилади
Учта бир разрядли сонларнинг кутттиттти куйидаги амалга оширилади.
0 (+) 0 (+) 0 = 0 0 (+) 0 (+) 1 = 1

1. 
   (+) 1 (+) 1 = 0 1 та катта разрядга узатилади
   
2. 
   (+) 1 (+) 1 = 1 1 та катта разрядга узатилади.
   

Келтирилган коидага асосан тулик жамлагич мантикий функцияси куйидагига:

Бир разрядли тулик жамлагичнинг (18) ва (19) тенгламаларга мос схема ва шартли белги 21 расмда келтирилган.

Бир разрядли тўлиқ жамлагич (1), (2) тенгламаларга мос схема ва шартли белги 3 расмда келтирилган.

• 
  Рақамли техникада бир турдаги кодларни бошқа турдаги кодларга ўтқазиш талаб этилади.
  
• 
  Мисол тариқасида етти сегментли индикаторнинг код қайта ишлагичини кўриб чиқамиз, 1-жадвал
  
• 
  

а

е

	х4	х3	х2	х1	а	ь	С	6	е	г	д
0	0	0	0	0	1	1	1	1	1	1	0
1	0	0	0	1	0	1	1	0	0	0	0
2	0	0	1	0	1	1	0	1	1	0	1
3	0	0	1	1	1	1	1	1	0	0	1
4	0	1	0	0	0	1	1	0	0	1	1
5	0	1	0	1	1	0	1	1	0	1	1
6	0	1	1	0	1	0	1	1	1	1	1
7	0	1	1	1	1	1	1	0	0	0	0
8	1	0	0	0	1	1	1	1	1	1	1
9	1	0	0	1	1	1	1	1	0	1	1

Жадвал 1
-жадвал қурилгандан сўнг етти функция учун чиқиш мантиқий функциялар аниқланади ва улар бирлаштирилиб, талаб этилган код қайта ишлагичи аниқланади.
Шуни таъкидлаш лозимки код қайта ишлагичларнинг турлари жуда кўпдир.