9-мавзу: Глобал коррупция ижтимоий маданий инқироз оқибати Мавзу режаси

9-мавзу: Глобал коррупция ижтимоий маданий инқироз оқибати
Мавзу режаси:
1.Коррупция тушунчасининг маъноси ва унинг тарихий илдизлари.
2.Коррупциянинг турлари ва шакллари ҳамда сабаблари.

Таянч тушунчалар
Коррупция,пора, пора олиш ва бериш,коррупционер,коррупция ҳақидаги парадигмалар, паст, ўрта, юқори даражадаги коррупция, иқтисодий коррупция, таълим соҳасидаги коррупция, потенциал коррупция


1-савол баёни: “Коррупция” атамасининг маъноси. “Коррупция” атамаси лотинча “sоrrумпреre – sоrrуptiо” дeган сўздан олинган бўлиб, ўзбэк тилида «ифлосланган», « пора эвазига оғдириш, бузилиш,айниш,таназзул,сотиб олиш, сотиб юбориш, бузиш, парчалаш,синдириш,шикаст етказиш» дэган маъноларни англатади. Бу атама, одатда мансабдор шахс томонидан унга ишониб топширилган ваколатлар ва ҳуқуқларидан шахсий манфаатлар учун жамият томонидан ўрнатилган қонунлар ва ахлоқий тамойилларга зид бўлган ҳолда фойдаланишни англатувчи тушунча ҳисобланади. Булардан ташқари, коррупсия мафиялашган давлатларга хос бўлган типик ҳолат,яъни мансабдор шахсларни сотиб олиш,уларнинг сотқинлик қилишини ҳам англатади. Шу тариқа,Эвропа тилларига тегишли бўлган мазкур атама,ўзининг дастлабки асл маъносидан кўра кенгроқ маънони англатади,яъни семантик¹ аҳамият касб этади.
Коррупциянинг характерли белгиси мансабдор шахснинг хатти-ҳаракатлари билан унинг иш бэрувчиси манфаатлари ўртасидаги зиддият ёки сайланган шахснинг хатти-ҳаракатлари билан жамият манфаатлари ўртасидаги зиддият ҳисобланади. Одатда, коррупсиянинг кўп турлари мансабдор шахс томонидан содир этилган фирибгарликдан иборат бўлиб,улар давлат органларига қарши жиноятлар тоифасига киради.
Ҳар қандай мансабдор шахс – амалдор, дэпутат, судя, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходими, маъмур ва бошқалар ўзларига тегишли бўлмаган ҳар қандай ресурсларни тарқатиш соҳасида коррупсияга дучор бўлиши мумкин. Коррупсияни рағбатлантирувчи асосий омил – бу ҳокимиятдан фойдаланиш билан боғлиқ ҳолда кўпроқ иқтисодий фойда олиш имкониятининг мавжудлиги бўлса, уларни тийиб турувчи омил эса қилмишининг ошкора бўлиб қолишидан ҳадиксираш ва жазо олишдан қўрқишидир.
Коррупсиянинг тизимли хусусиятларидан бири коррупсиялашган давлат ташкилотларида ишлайдиганлар мансабдорларнинг ўз лавозимини сақлаб қолиш учун қуйи поғонадагилардан мажбурий тарзда пора йиғиб олиши орқали олган порасини юқори поғонадаги мансабдорлар билан бўлишишида намоён бўлади. Бундай ҳолатнинг мавжудлиги жамиятнинг иқтисодий ўсиши ва ривожланишига жиддий тўсқинлик қилади. Одамларни эса маънавий-мафкуравий таназзулга дучор этади.