9-мавзу: фуқаро, фуқАРОВИЙЛИК ВА ФАОЛ фуқаролик позицияси режа

Xalqaro huquqda qochoqlar Qochoqlar — ta’qib ostida, harbiy harakatlar yoki boshqa favqulodda holatlar natijasida doimiy yashab turgan mamlakatini tashlab chiqqan shaxslardir. Qochoqlar muammosi qator xalqaro shartnomalar bilan tartibga solinadi. BMT doirasida qochoqlar muammosini yechishga yordam berish uchun Qochoqlar ishi bo‘yicha Bosh Komissariat Boshqarmasi (KBKB) tashkil qilingan.
1951 yil 28 iyulda esa ko‘p tomonlama Qochoqlar maqomi to‘g‘risida Konvensiya qabul qilingan.
1966 yili Bosh Assambleya konvensiyaga ba’zi o‘zgartirishlar kiritishni nazarda tutadigan qochoqlar maqomiga taalluqli Protokolni ma’lumot uchun qabul qildi. «Qochoqlar» atamasi tabiiy ofat oqibatida o‘z mamlakatini tashlab chiqqanlarga nisbatan qo‘llanmaydi.
Xalqaro huquqda ko‘chirilgan shaxslar Ko‘chirilgan shaxslar — ikkinchi jahon urushi davrida gitlerchilar tomonidan bosib olingan hududlardan majburiy tarzda ko‘chirib ketilgan shaxslardir.Sobiq Sovet Ittifoqi qator davlatlar bilan sovet fuqarolaridan iborat ko‘chirib ketilgan shaxslarni repatriatsiya qilish to‘g‘risida bitim tuzgan. 1951 yildagi Qochoqlar maqomi to‘g‘risidagi Konvensiyada «ko‘chirilgan shaxslar» atamasi uchramaydi.
So‘nggi yillarda KBKB amaliyotida ayrim «ichki» qochoqlar kategoriyasiga, ya’ni o‘z mamlakatining biron-bir qismidan ixtiyoriga qarshi tashlab ketib boshqa bir qismida yashayotgan shaxslarga nisbatan qo‘llash tendensiyasi ko‘zga tashlanadi. Ba’zan ularni «majburiy ko‘chirilganlar» deb ataladi.
Siyosiy boshpana tushunchasi va uning berilishi oqibatlari Siyosiy boshpana berishning asosiy xalqaro-huquqiy oqibati bunday boshpana berilgan shaxsni davlat tomonidan bermaslik majburiyati hisoblanadi.Siyosiy boshpana berish bilan biron-bir shaxsga ma’lum bir davlat hududida doimiy yashashga ruxsat berishni farqlash lozim. Zero, ikkinchi holatda davlat hech qanday xalqaro-huquqiy majburiyat olmaydi.
Ko‘pincha siyosiy boshpana olishga o‘z davlatida siyosiy jinoyatchi hisoblangan shaxs da’vogar bo‘ladi. Bu borada ko‘p nizolar kelib chiqadi. Hududiy boshpana to‘g‘risidagi deklaratsiyada mustahkamlangan tamoyilga ko‘ra pirovardida mazkur masala boshpana bergan davlat tomonidan hal qilinadi.
Umumiy jinoyat sodir qilgan shaxslarga siyosiy boshpana berilmasligi lozimligi to‘g‘risidagi qoidalar umume’tirof etilgan qoida hisoblanadi.
Siyosiy boshpana berishning ikkinchi xalqaro-huquqiy oqibati shundan iboratki, biron-bir shaxsga siyosiy boshpana bergan davlat ushbu shaxsning huquqlari xorijiy davlatlarda buzilgan taqdirda kvazidiplomatik himoya ko‘rsatish huquqiga ega bo‘ladi.
Siyosiy boshpana berishning uchinchi oqibati biron-bir shaxsga boshpana bergan davlat mazkur shaxsning faoliyati uchun javobgar bo‘ladi. Boshqacha so‘z bilan aytganda, boshpana bergan davlat bunday shaxslar tomonidan qochib chiqqan davlatiga nisbatan jinoiy hatti-harakatlar qilishiga yo‘l qo‘ymasligi shart.
Фуқаролик жамиятини барпо этиш фуқароларнинг фаоллиги муҳим аҳамият касб этади. Фуқаровийлик мамлакатнинг ривожланиш босқичларида, бошқача айтганда ўтиш даврида яққол намоён бўлади. Бугунги кунда ҳам ижтимоий-сиёсий ўзгаришларни бошидан кечираётган, аниқроғи фуқаролик жамияти барпо этаётган турли мамлакатларда фуқаровийлик муҳим аҳамият касб этмоқда. Фуқаровий фаолликнинг негизини англаш учун аввало фуқаровийликнинг назарий моҳиятини тушуниш талаб этилади.