9-mavzu. Axborotlarni kodlash va dеkodlash. Reja

Grafik axborotlarni kodlash 

Rangli modellari 

Rangli model - bu kichik rangdagi asosiy ranglarning toʻplamidan ranglarning 

---

butun  spektrini  yaratish  uchun  tartibli  tizim.  Ikki  xil  rang  modellari  mavjud,  ular 

ajratuvchi(subtrivativ)  va  qoʻshimchali.  Qoʻshimchali  rang  modellari  rangni  aks 

ettirish  uchun  yorugʻlikdan  foydalanadi,  subtrivativ  modellar  bosib  chiqarish 

siyohlaridan  foydalanadi.  Qoʻshimchali  modellarda  seziladigan  ranglar  uzatilgan 

yorugʻlikning  natijasidir.  Ajratish  modellarida  seziladigan  ranglar  aks  ettirilgan 

yorugʻlikning natijasidir. 

Kompyuter grafikasida bir nechta oʻrnatilgan rangli modellar mavjud, ammo 

ulardan eng keng tarqalgani - kompyuter displeyi uchun RGB (Qizil-Yashil-Moviy) 

va chop etish uchun CMYK (Cyan-Magenta-Yellow-blacK) modellari. 

RGB rang modeli-Qoʻshimcha rang modeli: 



  Kompyuter displeylari uchun 



 

Rangni koʻrsatish uchun yorugʻlikdan foydalanadi 



 

Ranglar uzatiladigan yorugʻlikdan kelib chiqadi 

Qizil + Yashil + Ko‘k = Oq 

Red+Green+Blue=White 

 

2.3.1-rasm 

CMYK rang modeli-Subtraktsiya rang modeli: 



  Bosma materiallar uchun 



 

Rangni koʻrsatish uchun siyohdan foydalanadi 



 

Ranglar aks ettirilgan yorugʻlik natijasida yuzaga keladi 

Zangori + To‘q qizil + Sariq = Qora 

Cyan+Magenta+Yellow=Black 

 

2.3.2-rasm 

---

Ikkala  rang  2.3.1,  2.3.2-  rasmlarining  markazlariga  e’tibor  qaratganimizda, 

RGB modelida uchta asosiy qoʻshimchali ranglarning konvergentsiyasi oq rangga 

olib kelishini ko‘rish mumkin. CMYK modelida uchta asosiy ajratuvchi ranglarning 

konvergentsiyasi qora rangni hosil qiladi. 

RGB modelida qoʻshimchali ranglarning (qizil, yashil va koʻk) bir-birining 

ustiga  chiqishi  ranglarning  (zangori,  toʻq  qizil  va  sariq)  olib  tashlanishiga  olib 

keladi. CMYK modelida, ajratuvchi ranglarning (zangori, toʻq qizil va sariq) bir-

biriga mos kelishi qoʻshimchali ranglarga (qizil, yashil va koʻk) olib keladi. 

Shuningdek,  RGB  modelidagi  ranglar  CMYK  modelidagi  ranglarga 

qaraganda ancha yorqinroq boʻladi. RGB  modeli bilan koʻrinadigan spektr ancha 

katta  foiziga  erishish  mumkin.  Buning  sababi,  RGB  modeli  uzatiladigan 

yorugʻlikdan  foydalanadi,  CMYK  modeli  esa  aks  ettirilgan  yorugʻlikdan 

foydalanadi.

 

Qoʻshimcha  rang  modellarida  yorugʻlik  uzatilishi  (qoʻshilishi)  natijasida 

rangning  rangi  aks  etadi,  chunki  yorugʻlikning  umuman  yoʻqligi  qora  deb  qabul 

qilinadi.  Subtrivativ rang  modellari  yorugʻlik bosib  chiqarish siyohlari  tomonidan 

soʻrilishi  (olib  tashlanishi)  natijasida  rangni  namoyish  etadi.  Koʻproq  siyoh 

qoʻshilsa,  kamroq  va  kamroq  yorugʻlik  aks  etadi.  Agar  siyoh  toʻliq  boʻlmasa, 

yorugʻlik (oq yuzadan) oq deb qabul qilinadi. 

Har bir rang modelida displey yoki chop etilishi mumkin boʻlgan ranglarning 

oʻz gamuti (diapazoni) mavjud. Har bir rang modeli koʻrinadigan spektrning faqat 

bir qismi bilan cheklangan. Rangli modelda ma’lum bir rang yoki gamut mavjudligi 

sababli,  u  "ranglar  maydoni"  deb  nomlanadi.  Rasm  yoki  vektor  grafikasida  RGB 

ranglar maydoni yoki CMYK ranglar maydoni (yoki boshqa rang modelining rang 

maydoni)  ishlatiladi  deyiladi.  Ba’zi  grafik  dasturlar  foydalanuvchiga  rasmlarni 

tahrirlash yoki illyustratsiya qilish uchun bir nechta rang modelini taqdim etadi va 

vazifa uchun toʻgʻri tanlash juda muhimdir.  

RGB  modeli  oʻz  gamutini  qizil,  yashil  va  koʻk  ranglarning  asosiy 

qoʻshimchalaridan hosil qiladi. Qizil, yashil va koʻk yorugʻlik birlashtirilganda u oq 

rangga  aylanadi.  Odatda  kompyuterlar  ekrani  24-bitli  RGB  rang  modelidan 

foydalanadi. 24-bitli RGB rang modelida qizil, yashil va koʻk ranglarning har biri 

uchun qoʻshimcha 256 ta farq ranglari mavjud. Shuning uchun 24 bitli RGB rang 

modelida 16777216 mumkin boʻlgan ranglar mavjud (256 qizil x 256 yashil x 256 

koʻk).

  

Shunday  qilib,  2

24

=16777216  rangli  tasvir  uchun  zarur  boʻlgan  piksel 

kodining minimal oʻlchami 24 bitni tashkil etadi, chunki i=log

2

2

24

 = 24 bo‘ladi.