9-ma’ruza. Sanoat portlovchi moddalarini saqlash, ularni ro‘yhatga olish va tarqatish. Omborlar tasnifi

Omborlarda portlovchi materiallarni joylashtirish tartibi 
Portlovchi materiallar omborda quyidagi tartibda joylashtiriladi: I va IV 
guruh portlovchi materiallari yashiklari porox bilan birgalikda faqat tokcha (stellaj) 
larda saqlanadi, bunda tokchalar yoki shtabel (stend)lar orasida 1,3 m kenglikda 
o‘tish yo‘lagi qoldiriladi. I, III va IV guruh portlovchi materiallari birgalikda 
saqlanganda yashiklarni bir-birining ustiga qo‘yish ta’qiqlanadi. II guruh 
portlovchi materiallari yashiklarini stellajda bir-birining ustiga joylashtirishga 
ruxsat etiladi.
Bunda stellajdagi javon (polka)lar balandligi shunday tanlanishi kerakki 
yashik (qop) va yuqoridagi polka orasida kamida 4 sm balandlikdagi bo‘sh joy 
qolishi kerak. 
Polka kengligi bo‘yicha yashiklarni faqat bir qatorga taxlash kerak. Stellaj 
va shtabellar devordan 20 sm uzoqlikda, poldan 10 sm balandlikda joylashtirilishi 
kerak. Bitta shtabelda faqat bir xil vazndagi yashiklar yoki qoplarni saqlashga 
ruxsat etiladi.
I, III va IV guruh portlovchi materiallari uchun yuqori javon balandligi 
polga nisbatan 1,7 m dan, boshqa portlovchi materiallar uchun 2 m dan oshmasligi 
lozim. Tarkibida suyuq nitroefirlar 15% dan ko‘p bo‘lgan portlovchi moddalar 
saqlanadigan ombor binosi mahalliy havo harorati -20 
o
C dan pasayganda suv yoki 
elektr toki yordamida isitish moslamasi bilan jihozlangan bo‘lishi shart. 
 

---

Omborlarning jihozlanish tartibi 
Elektr isitish pechlari portlovchi materiallar saqlanadigan xonadan 
yonmaydigan devor bilan ajratilgan alohida xonada joylashtirilib bunda isitish 
xonasi va portlovchi materiallar saqlanadigan xona devorida havo aylanishi uchun 
tuynukcha qoldiriladi va ushbu tuynukcha metall to‘r bilan qoplangan bo‘ladi. Suv 
yordamida isitishda portlovchi material yashiklari va qoplari isitish radiatoridan 
kamida 1 m uzoqlikda joylashtirilishi lozim. 
Barcha turdagi doimiy omborlar ikki xil yoritish tizimiga ega bo‘lishi kerak: 
ishchi va avariya vaqtidagi yoritish tizimlari. Ishchi yoritish tizimida 220 V gacha 
kuchlanishda 
ishlaydigan 
cho‘g‘lanma yoki lyuminesentli lampalardan 
foydalaniladi, bunda yoyli (dugali) lampalardan foydalanish ta’qiqlanadi.
Avariya holatida ombor binolarini yoritish uchun rudniklarda ishlatiladigan 
akkumulyatorli yoritgichlar yoki quruq batareyali fonarlardan foydalanishga ruxsat 
etiladi (bunda agar fonar korpusi metall bo‘lsa rezina g‘ilof kiydiriladi). 
Omborning barcha binolarida elektr tarmog‘i orqali yonadigan ko‘chma 
lampalardan foydalanish ta’qiqlanadi.
Yer yuzasida joylashgan PM omborlarida (qisqa muddatli omborlardan 
tashqari) qorovulxona va qorovul posti orasida ikki tomonlama telefon aloqasi, 
yorug‘lik orqali yoki ovozli signalizatsiya bo‘lishi lozim. Qorovulxona telefoni 
yong‘in muhofazasi, korxona ma’muriyati va militsiya bilan aloqada bo‘lib turishi 
uchun yaqinda joylashgan kommutatorga ulangan bo‘lishi lozim. 
Barcha PM omborlari yong‘inga qarshi suv uzatish qurilmalari va isitgichli 
suv havzasi hamda yetarli miqdorda yong‘inga qarshi vositalar (nasoslar, o‘t 
o‘chirgichlar, suvli bochkalar, qum to‘ldirilgan yashiklar, narvon, chelak va h.k.) 
bilan jihozlangan bo‘lishi lozim. Shuningdek, ombor har bir binosi chaqmoqdan 
himoyalangan bo‘lishi lozim. 
Doimiy ishlab turuvchi omborlar uchun portlovchi materiallarni saqlash 
huquqini beruvchi hujjat 3 yil muddatga beriladi va omborda saqlanadi. Portlovchi 
materiallarni sotib olish va tashish uchun sertifikat va ruxsatnomalar 6 oygacha 
bo‘lgan muddatga beriladi.

---