9-ma’ruza. Sanoat portlovchi moddalarini saqlash, ularni ro‘yhatga olish va tarqatish. Omborlar tasnifi

Sarflovchi omborlar 
Sarflovchi omborlar portlovchi materiallarni tarqatish uchun xizmat qiladi. 
Sarflovchi ombor binosi yer yuzasida joylashgan, yarim chuqurlashtirilgan, 
chuqurlashtirilgan va yer ostida joylashgan bo‘lishi mumkin. Sarflovchi 
ombor 
alohida saqlovchi binosida quyidagi miqdorlarda portlovchi materiallar saqlanishi 
mumkin: doimiy, yer yuzasida joylashgan omborlarda 60 t dan oshmasligi, 
vaqtinchalik omborlarda esa 25 t dan oshmasligi shart.
Doimiy, yer yuzasida joylashgan ombor barcha saqlovchi binolarida 
quyidagi miqdorlarda portlovchi materiallar saqlanishi mumkin: portlovchi modda 
120 t gacha; detonatorlar 250000 tagacha; olov o‘tkazuvchi shnur - cheklanmagan 
va detonatsiyalovchi shnur 100000 m. Vaqtinchalik, sarflovchi ombor barcha 
saqlovchi binolarida portlovchi moddalar – 75 t, detonatorlar 100000 ta, olov 
o‘tkazuvchi shnur - cheklanmagan va detonatsiyalovchi shnur - 50000 m.
Sarflovchi omborlarda o‘quv va ilmiy-tadqiqot tashkilotlari uchun bitta 
xonada 10 kg gacha portlovchi modda, 500 donagacha detonatorlar va shunga mos 

---

holda olov o‘tkazuvchi shnur va detonatsiyalovchi shnurlarni saqlashga ruxsat 
beriladi. Bunda yuqorida ko‘rsatilgan miqdordagi portlovchi modda va portlatish 
vositalari bitta xona ichida joylashgan alohida seyflarda sqalanadi. Bunday xonalar 
devorlari va tomi yonmaydigan materialdan bo‘lishi, ushbu xonaning yon 
tomonlaridagi, usti hamda ostida joylashgan xonada odamlar ishlaydigan doimiy 
ish joyi bo‘lmasligi lozim. Shuningdek mazkur xonaning eshigi olovga bardoshli 
materialdan tayyorlangan bo‘lishi va olovga bardoshliligi 0,75 soat dan kam 
bo‘lmasligi shart.
Omborlarga qo‘yiladigan talablar 
Domiy omborlar (yer yuzasida joylashgan va yarim chuqurlashtirilgan) 
quyidagi bino va inshootlar uchun maxsus ajratilgan hudud (maydon)ga ega 
bo‘lishi kerak: portlovchi modda va portlatish vositalari saqlanadigan bino; I, III va 
IV guruh portlovchi materiallari yashiklari hamda olov o‘tkazuvchi shnur va 
detonatsiyalovchi shnur qiyqimlari uchun bino; ammiak selitrali portlovchi 
moddalarni tayyorlash uchun uchun bino va maydon, qorovul minoralari, 
qo‘riqlovchi itlar uchun maxsus budkalar, laboratoriya va poligonlar, yong‘inga 
qarshi vositalar uchun saroy, suv havzasi, kirish-chiqishni nazorat qilish uchun 
budka (qorovulxona bo‘lmaganda).
Taralarni saqlash joyi va qorovulxona ombor chegarasi to‘sig‘i tashqarisida 
bo‘lishi lozim. Qorovulxona ombor chegarasi to‘sig‘idan kamida 50 m masofada, 
taralarni saqlash uchun so‘ri yoki shiypon esa kamida 25 m masofada 
joylashtirilishi kerak. Ombor hududida qorovul minoralariga ehtiyoj ularning soni 
va joylashuvi ichki ishlar organi bilan kelishilgan holda belgilanadi.
Ombor hududi atrofini o‘rab turuvchi devordan portlovchi materiallarni 
saqlash binosi devorigacha bo‘lgan masofa kamida 40 m bo‘lishi kerak. Ombor 
hududi atrofini o‘rab turuvchi devor tikanli sim, g‘isht, tosh, metal yoki 
yog‘ochdan tayyorlanishi mumkin. Devor balandligi kamida 2 m bo‘lishi kerak.
Devor tashqarisidan 50 m masofa ta’qiqlangan hudud hisoblanadi va ushbu 
hudud yengil alangalanuvchi xas-cho‘plardan tozalangan bo‘lishi shart.

---

Portlovchi materiallar saqlanadigan doimiy ombor binosi devorlari 
yonmaydigan materialdan quriladi. Bunda ombor binosining ichki tomoni 
oqlangan bo‘lishi shart. Ombor binosining poli yog‘ochdan, asfaltdan, betondan va 
loyli-betondan qilinishi mumkin. Tutovchi poroxlar saqlanadigan bino poliga mata 
to‘shalishi shart. Bino oynasi yorqin rangga bo‘yalgan po‘lat panjara yoki to‘r 
bilan qoplangan bo‘lishi shart. Ombor har bir binosida portlovchi materiallarni 
tarqatish uchun kamida bitta ayvon bo‘lishi shart. Ombor binosiga kirish-chiqish 
eshiklari soni shundan aniqlanadiki bunda portlovchi materiallar saqlanayotgan 
joydan eshikkacha bo‘lgan maksimal masofa 15 m dan oshmasligi kerak.