9-маъруза. Пойдеворлар ва уларнинг констурктив ечимлари

Муҳит таъсирига эса ҳароратнинг таъсири конструкция 
чизиқли ўлчамларининг ўзгаришига олиб келади:
- атмосфера ва грунт намлиги таъсири конструкция материали
хусусиятларининг ўзгаришига олиб келади,
- ҳаво оқими йўналишининг таъсири хона ичидаги микро
иқлимнинг ўзгаришига олиб келади;
- қуёш нури энергиясининг таъсири конструкция материал
физик-техник хусусиятларининг ўзгаришига олиб келади,
-
ҳаво таркибидаги агрессив кимёвий бирикмалар таъсири
конструкцияларнинг емирилишига ва бузилишига олиб
келади,
- биологик таъсир микроорганизмлар ва қурт-қумурсқалар
конструкцияни емиради,
- бино
ичидаги ёки ташқарисидаги шовқин таъсиридан
хонанинг нормал акустик режимини бузилиши киради.

---

Пойдеворлар бинодан тушадиган юкларни заминга
узатиш учун хизмат қилади. Пойдеворларнинг бино
умумий баҳосидаги улуши 8-10% ни, меҳнат сарфи эса
10-15% ни ташкил қилади.
Юқоридаги
таъсирларга
мувофиқ
равишда
пойдеворларга қўйидаги талаблар қўйилади:
*
пойдевор
остки
текислигида
сурилмасликка,
ағдарилмасликка қарши етарли мустаҳкамлик ва
устиворликка эга бўлиши;
*
ер ости сувларининг таъсирига чидамли бўлиши;
*
совуққа (музлашга) чидамли бўлиши;
*
узоққа
чидамлилик
бўйича
бинонинг
узоққа
чидамлилик даражасига мос келиши;
*
индустриал усуллар билан қуриш мумкин бўлиши;
*
тежамли, иқтисодий самарали бўлиши керак.

---

Биноларнинг асослари.
а - пойдеворларни ҳисоблашда таъсир
этувчи кучлар схемаси: 
1-
пойдевор ости; 2-ташқи босимдан
грунтда ҳосил бўладиган вертикал 
кучланишларнинг тарқатиш эпюраси; 3-энг 
кўп кучланишлар зонаси; 
4-
кучланишлар ҳудудининг чегараси; 5-
ер ости сувларининг горизонти; б-
деформациялар: 1-пойдеворнинг чўкиши; г-
пойдеворнинг ўта чўкиши

---

Ертўлали
бино
пойдеворига
таъсир этувчи кучлар ва зўриқишлар
(9.3.2- расм), куч билан ва кучсиз
таъсир этиши мумкин пойдеворлар
бино
мустаҳкамлигини
кўп
йил
шикастланмасдан
ишлашини
таъминлаши
учун, қайд этилган
кучлар, зўриқишлар ва таъсирларга
бардош
бериш
қобилиятига
эга
бўлиши керак, акс холда пойдеворлар
конструкцияларида
нохуш
деформациялар ва бузилишлар содир
бўлиши мумкин.
Ташқи
кучлар
таъсирида
ишлашига кўра пойдеворлар 2 турга
бўлинади:
1.
Сиқилувчан ёки фақат сиқувчи
кучларни қабул қилувчи;
2.
Эгилувчан ёки чўзувчи кучлар
таъсирида ҳам ишлай оладиган.
9.3.2 -расм. Пойдеворга таъсир этувчи кучлар
1 – бинодан тушадиган вертикал кучлар; 
2 – пойдеворга таъсир қилувчи грунт босими;
3–сейсмик кучлар-грунтнинг хажмий
ўзгаришидан ҳосил бўладиган кучлар;
4 – ернинг акс таъсир кучи; 4– вибрация 
кучлари; 5 – ҳарорат таъсири; 6 – вибрация; 7 –
грунт ҳароратининг таъсири; 8 – ер тўла хонаси
ҳароратининг таъсири; 9 – грунт намлигининг
таъсири; 10 – ертўла хонаси намлигининг
таъсири; 11 – ер ости сувлардаги кимёвий
бирикмаларининг таъсири; 12 – биологик
факторларнинг таъсири.

---

Пойдевор учун материал сифатида ёғоч, Табиий тошлар,
бетон,
темирбетон
ишлатилади.
Ёғоч
пойдеворлар
вақтинчалик биноларда қўлланилади. Ёғочга кимёвий
ишлов берилган бўлиши керак. Акс ҳолда улар тез
чирийдилар. Табиий тошлардан қилинадиган пойдеворлар
ҳозирги пайтда кам ишлатилади. Тошлар маркаси R=30
кгс/см2 бўлган қоришма ёрдамида терилади. Монолит
пойдеворларда бетонни тежаш мақсадида 25-35% йирик
тошлар қўшиш мумкин. Бунда бутобетон ҳосил бўлади.