9-ma’ruza: Erituvchilar ularga qо‘yiladigan talablar. Reja

9.1- 
Jadval 
Erituvchi 
Qaynash 
harorati 
Uchuvchanlik 
 (efir boyicha) 
Bug’larini bosimi 
S
0
20
 kPa, (mm 
sim.ust.) 
Qo’llanilishi 
Uayt-spirit 
200
160

40
30

- 
Moy, 
moy-qatron, 
bitum 
lok-boyoq 
materiallari, ksilol bilan 
aralashmasi, 
fenol 
qatronlari 
Butilatsetat 
125 
5
,
12
)
7
,
8
(
1
,
1
Aralash 
erituvchilar 
tayyorlash uchun 
Ksilol 
141
137

5
,
13
)
16
5
,
6
(
13
,
2
87
,
0


Fenol, 
bitum, 
alkid, 
kremniyorganik 
qatronlar 
Atseton 
56 
8
,
1
)
180
(
9
,
23
Epoksid 
oligomerlar, 
aralash 
erituvchilar 
tayyorlash uchun 
Siklogeksanon 
155 
40
)
8
,
10
(
4
,
1
Aralash 
erituvchilar 
tayyorlash uchun 
Toluol 
110 
5
,
6
)
5
,
22
(
0
,
3
Kremniyorganik, 
perxlor-binil,gliftal 
oligomerlari 
Butanol 
116 
33 
)
5
,
5
(
73
,
0
Bakelit, 
karbamid 
loklar, 
aralash 
erituvchilar tayyor-lash 
uchun 
Erituvchining asosiy texnik ko’rsatkichlari quyidagilar: erituvchanlik 
qobiliyati, uchuvchanlik, zaharliligi hamda yong’in chiqarish, portlash xavfliligi. 
Erituvchanlik qobiliyati (aktivlik) deb, erituvchini ma’lum bir yuqori 
molekulyar birikma bilan istalgan nisbatdaa yoki chegarali nisbatlar oralig’ida bir 
fazali (molekulyar eritma) sistema hosil qilishiga tushuniladi. Erituvchanlik 
qobiliyati eritilayotgan yuqori molekulyar birikmalar tabiatiga bog’liq ko’rsatkich 
hisoblanadi. Erituvchining erituvchanlik qobiliyati uning kimyoviy tarkibiga, 
tuzilishiga, molekulyar massasiga bog’liq. Bir xil kimyoviy tarkibli, ammo turli 
molyar hajmga ega erituvchilarni erituvchanlik qobiliyati sezilarli farq qiladi. 
Molyar hajmi kichikroq erituvchining erituvchanlik qobiliyati yuqoriroq bo’ladi. 
Masalan, normal tuzilishli toyingan uglevodorodlar gomologik qatorida 

---

izotuzilishli uglevodorodlarning erituvchanlik qobiliyati normal tuzilishli 
uglevodorodlarnikidan yaxshi. 
Ko’p turli yuqori molekulyar birikmalarga nisbatan yuqori erituvchanlik 
qobiliyatiga ega bo’lgan erituvchilar