9-Маъруза (4 соат): Товар ва товар сиёсати. Маърузанинг режаси

Товар белгиси, маркаси ва ўрами.

Товар сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга оширишда яна бир муҳим тадбирлардан бири товар маркасини яратиш ҳисобланади. Товар маркаси — бу битта ишлаб чиқарувчи (сотувчи) ёки улар гуруҳларининг товарларини ёки хизматларини идентификациялаш ёки уларни рақобатчиларнинг товарларо ва хизматларидан фарқлаш учун мўлжаллангаи исм, белги, атама, -расм, символ, образ, ранг ёки уларнинг ўзаро боғлиқлиги. Яратилган малакали товар маркаси корхонанинг юқори қийматга эга бўлган бойлиги ҳисобланади. Юқори савияли товар маркалари товарлар рақобатини, уларнинг бозордаги мавқеи, маҳсулотни кенг тарқалишига, юқори нархларни шаклланишига асос бўлади. Товар маркаси икки қисмдан иборат бўлади: товар маркасининг номи ва товар маркасининг белгиси.

Товар маркасининг номи – ҳарф, сўз ёки ҳарф ва сўзлар йиғиндисидир, яъни оғзаки айтиш мумкин бўлган марканинг қисмига (Масалан: Marriott, Hilton) айтилади.
Товар маркасининг белгиси – бу символ, расм, образ, ранг ёки уларни ўзаро боғлиқлиги, яъни чизиш мумкин бўлган марканинг қисмига (Масалан: Н ҳарфи Hilton отелни, S ҳарфи Sheraton компаниясини, сариқ арк белгиси McDonald’s ресторани, яшил ранг Holiday Inn меҳмонхонасига тегишли) айтилади. Товар маркасининг номи ва белгиси маркетинг нуқтаи-назаридан ҳуқуқий ҳимоялангандан кейин товар белгиси айланади.
Товар белгиси марканинг бутунлай ёки маълум қисмининг ўрнатилган тартибга кўра ҳуқуқий ҳимояланишидир.Товар белгиси ҳуқуқий ҳимоя қилингандан кейин бошқа шахслар товар белгиси эгасининг рухсатисиз фойдалана олмайди. Товар белгиси ҳалқаро ва маҳаллий даражада ҳуқуқий ҳимояланади. Товар белгиларини ҳалқаро даражада ҳимоялашга Париж конвенциясини саноат бирлашмаси бўйича ва Мадрид ҳалқаро белгиларни расмийлаштириш қўмитаси мисол бўла олади. 100 яқин давлатнинг товар белгиларини рўйхатга олиш бўйича миллий қонунчилиги мавжуд. Жумладан Ўзбекистонда ҳам товар белгиларини рўйхатга олиш бўйича муаллифлик ва турдош ҳуқуқлар бўйича қонунчилик билан тартибга солинади.
Хизмат кўрсатиш корхоналари меҳмонхоналар, ресторанлар, банклар, турфирмалар, суғурта корхоналари, транспорт компаниялари ҳам хизмат белгиларидан фойдаланишади.
Товар маркасини танлаш билан боғлиқ қуйидаги стратегиялар мавжуд: