9. Yagona interaktiv davlat xizmatlari portaldan foydalanish(YAIDXP)
Ishdan maqsad: Talabalarni milliy tarmoq xizmatlaridan foydalanishni o‘rganish, internetda WWW xizmati, elektron pochta, FTP fayllar almashish protokoli, internetda milliy qidiruv tizimlaridan foydalanishni o‘rganish.
Internet tarmog‘i xizmatlari:
WWW (World Wide Web) - internet tarmog‘idagi veb sahifalarni o‘qish xizmati. Bu xizmat eng asosiy xizmat turi bo‘lib hisoblanadi. Bu xizmat turi Brauzer dasturlari yordamida internet sahifalarini ko‘rishimizni ta’minlab beradi.
Elektron pochta (E-mail) xizmati bu Internetning qulay sohalaridan biri hisoblanadi. Elektron pochta kompyuterlarda o‘zaro ma’lumotlar ayirboshlash maqsadida kompyuter tarmog‘iga birlashtirishdir. Elektron pochta orqali xat jo‘natish oddiy pochta orqali jo‘natishdan arzon, ham tez amalga oshiriladi (bir necha daqiqalarda). Internetning bu xizmat turidan foydalanishni siz keyingi amaliy mashg‘ulotlarda o‘rganasiz.
FTP (File transfer Protocol) fayllar almashish protokoli xizmati. FTP fayl almashish protokoli internet standarti bo‘lib, internetda boshqa kompyuterlar bilan fayl ma’lumotlarini jo‘natish va yuklashga ruxsat beradi. Ma’lumotlarni jo‘natish yuklashning aksidir: ma’lumotlarni jo‘natish internetda kompyuteringizdan serverga hujjatlar, grafiklar va boshqa predmetlarni o‘tkazish jarayonidir. Web sahifa mualliflari masalan, odatda web sahifalari ma’lumotlarini web serverga jo‘natishda FTP dan foydalanishadi.
Internet tarmog‘ining xizmatlaridan yana biri Searching - bu internet qidiruv tizimlaridan foydalanish. Halqaro mashhur qidiruv tizimlari bular: WWW.Bing.com, WWW.Google.com, WWW.Yahoo.com,
WWW.Yandex.ru,WWW.Mail.ru,WWW.Rambler.rular. WWW.UZ – bu barcha foydalanuvchilar uchun yurtimizning Internet tarmog‘idagi milliy segmenti axborotlaridan qulay tarzda foydalanish imkoniyatini beruvchi tizimdir. Brauzer dasturi manzillar maydoniga www.uzyozuvini kiriting va milliy axborot qidiruv tizimini ishga tushiring. Shunda ekranda quyidagi oyna paydo bo‘ladi:
98-rasm.WWW.UZning asosiy oynasi. WWW.UZ Internet tarmog‘i foydalanuvchilariga milliy sigmentda joylashgan veb-saytlar bo‘yicha qidiruv xizmatini taqdim etadi va qidiruvni veb-sayt manzili va ichki ma’lumotlari bo‘yicha olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bo‘lgan axborotni samarali qidirish va topish imkoniyatini beradi.
Bundan tashqari WWW.UZ qidiruv tizimi Internet resurslari (vebsaytlari) katalogini va veb-saytlar reytingini yuritadi, saytlar bo‘yicha jamlangan statistik ma’lumotlarni to‘playdi hamda axborot texnologiyaari sohasidagi yangiliklar va maqolalarni yoritib boradi.
WWW.UZ katalogi foydalanuvchilari o‘zlariga kerak bo‘lgan saytni mavzular bo‘yicha (Iqtisod, OAV, Madaniyat va boshqalar) qidirish orqali tezroq topishlari mumkin. Katalog har kuni qidiruv tizimining faol foydalanuvchilari tomonidan yangi saytlar bilan boyitib boriladi.
9 9-rasm.WWW.UZda saytlar reytingi. Shu bilan birga WWW.UZ ning har bir foydalanuvchisi
bo‘limiga kirib, barcha ro‘yxatga olingan saytlar
reytingini ko‘rishi mumkin: “Jamlangan statistika” bo‘limida esa ularning statistikasi bilan tanishib chiqishi mumkin.
Internet tarmog‘i xizmatlaridan yana biri bu internet orqali video muloqot qilish. Bunday dasturlardan quyidagilarni sanab o‘tish mumkin: Skype, imo, Viber va boshqalar.
100-rasm. imo dasturining asosiy oynasi. Imo dastur bilan ishlashda SMS xabarlar ham yuborish mumkin, video qo‘ng‘iroq va ovozli qo‘ng‘iroqlari sifatli ishlaydi, bir habarni bir qancha suhbatdoshlarga yuborish mumkin, rasmli, ovozli va video ko‘rinishdagi xabarlarni yuborish mumkin, bir vaqtda mobil yoki kompyuter, Android i iOS planshet qurilmalariga ulanish mumkin. Viber dasturi ham hozirgi kunda keng qo‘llanilmoqda.
Videomuloqot qilish mumkin bo‘lgan Skype dastur bilan ishlashni o‘rganamiz
Skype dasturida ishlash uchun siz kompyuteringizga yuklab olgan belgisiga sichqonchani chap tugmasini bosing. Natijada quyidagi muloqot oynasi ochiladi:
Agar sizda login va parolingiz bo‘lmasa ro‘yxatdan o‘tish tugmasini bosing va ro‘yxatdan o‘ting. Keyingi qadamda login Skype maydoniga o‘z loginingizni, parol maydoniga o‘z parolingizni yozing va Vxod tugmasiga sichqonchani bosing.
Kontaktы menyusidan Dobavit kontakt bo‘limini tanlaymiz. Quyidagi oyna ochiladi. Imya bo‘limiga sizning suxbatdoshingizni logini va Nomer bo‘limiga telefon raqamini yozib Dobavit nomer bo‘limini tanlaymiz.
Xabar yubormoqchi bo‘lsangiz
b o‘limga xabarni yozib Enter tugmasi bosiladi.
Internet xizmatlaridan yana biri bu chat dasturlaridir. Muvaffakiyatli aloqalarni kafolatlashda barcha kontaktdagi foydalanuvchi bir xil doimiy messenjerlardan foydalanishlari lozim. Mashxur halqaro chat dasturlari bular: AIM (AOL Instant Messenger), MySpace IM, Windows Live Messenger va Yahoo Messengerlardir.
Instant Messenger Messenger
Messenger)
104-rasm. Chat dasturlani. Milliy dasturlardan muloqot.uz, GapIM orqali suhbatlashish mumkin. Muloqot bo‘limini boshlashga siz mulokot serveriga chat-kliyent deb atalgan dastur orqali bog‘lanasiz. Bugungi kun brauzerlari odatda chat-kliyentni o‘z ichiga oladi. Agar sizda yo‘k bo‘lsa, web saytdan chat-kliyentni yuklashingiz mumkin. Ba’zi web saytlar foydalanuvchilarga chat-kliyentlarsiz ham muloqotlarni olib borishga imkoniyat yaratadi.
Internet tarmog‘ida raqamli televideniya xizmatlaridan foydalanish uchun www.mtrk.uzyozuvini kiriting. Natijada quyidagi oyna ochiladi.
105-rasm. IP TVxizmati(www.mtrk.uzsayti). tugmasi orqali har xil teleko‘rsatuvlarni tamosha qilish
imkoniyati mavjud. tugmasi orqali radioeshittirishlarni tinglash mumkin. tugmasi orqali viloyat teleradiokompaniyalaridan foydalanish mumkin.
105-rasm. IP TV xizmati(www.mtrk.uzsaytidan teleko‘rsatuvlarni ko‘rish). Topshiriqlar: Milliy WWW.ulugov.uz qidiruv tizimidan mutaxassisligingizga oid ma’lumotlar qidirib toping va kompyuteringizga yuklab oling.
WWW.UZmilliy qidiruv tizimidan Stadion.UZ sayti orqali futbol yangiliklari bilan tanishib chiqing va kompyuteringizga yuklang.
Videomuloqot dasturi bo‘lgan Skype dasturida ro‘yxatdan o‘ting va do‘stlaringiz bilan videomuloqot qiling.
