9-laboratoriya ishi geologik xarita bo‘yicha geologik qirqim tuzish laboratoriya ishining maqsadi

4. Ishni bajarish tartibi 
Talabalardan, geologik xaritada tasvirlangan (vatmanga tush yordamida 
chizilgan) ikki chiziq (yo’nalishi) bo’yicha geologik kesim tuzishlari talab 
qilinadi. Buning uchun sxemalashgan geologik xaritadan, daftarning maxsus 
to’rtburchak bilan ajratilgan joyga to’g’ri burchak chiziladi va jinslarning 
shartli belgilari (yoshi ko’rsatiladi) va qatlamlarning og’ish yo’nalishini 
ko’rsatuvchi strelkalar yordamida qatlamlar joylashishiga qarab tasvirlangan 
tektonik ichki tuzilishi belgilanadi. Geologik kesim ikki bosqichda bajariladi. 
Birinchi bosqichda topografik profil, ya'ni chiziq ustidagi geologik ichki 
tuzilish chizig’i quriladi. Buning uchun:
1) geologik xarita yordamida maydon yuzasining tuzilishi (relefi) va 
undagi asosiy elemetlar joylashishi, hamda qatlamlarning joylashish tavsifi va 
tog’ jinslarininq yoshi aniqlanadi; 
2) belgilangan joyga hos bo’lgan sathlar aniqlab bo’lgach, o’ziga hos 
yo’nalishi bo’yicha geologik kesim tuziladi; 
3) sathlarning qiymatini hisobga olgan holda, kesimning vertikal 
masshtabi tanlanadi. Kesimning yuqori nuqtasi topoasosning maksimal sathiga 
mos keladi, pastki nuqta – topoasosning mininal sathidan kesimning berilgan 
chuqurligini ayrilmasiga teng; 
4) xarita bo’yicha uzunligi kesim uzunligiga teng gorizontal chiziq - bazis 
o’tkaziladi. Bazis chizig’iga (shartli nol) perpendikulyar uning boshi va 
oxiriga bo’limlarga ega bo’lgan reyka sifat sathlar shkalasi vertikal masshtab 
chizg’ich o’tkaziladi. Chiziqlarning oxiriga shartli belgilar orqali kesimlarga 
nom ( harf yoki sonlar) qo’yib chiqiladi; 
5) bazis chiziqqa xaritadan yuqori sathlarning kesim bilan tutashgan barcha 
nuqtalar ko’chiriladi. Bu nuqtalardan balandligi bo’yicha nolinchi (0) 
chiziqdan shu nuqtagacha masofani ko’rsatuvchi perpendikulyarlar tiklanadi.
Perpendi-kulyarlarning uchlari ravon chiziq bilan birlashtiriladi va bu chiziq 
yer sathining relefini tafsivlaydi.
Ikkinchi bosqichda geologik kesim tuziladi. Buning uchun: 
1) mavjud bo’lgan topografik profilga tog’ jinslari qatlamlarining 
chegarasi xaritadagi kesim bilan tutashgan nuqtalar o’tkaziladi (proyeksiya 
qilinadi). Buning uchun o’lchagich – sirkul yoki ingichka qog’oz tilim 
(millimetrovka) ishlatiladi; 

---

3 
2) hosil bo’lgan nuqtalardan xaritada keltirilgan qatlamlarning yotish ele-
mentlari bilan tog’ jinslari orasida chegara chiziqlar o’tkaziladi; 
3) har bir qatlam shartli belgi bo’yicha shtrixlanishi kerak; 
4) relef chizig’idan balandroqda joylashgan qatlamlarni yuvilishgacha 
bo’lgan holatini punktir chiziq bilan belgilab chiqiladi; 
5) geologik kesim to’la shakllanishi uchun kesim tepasida nomi yoziladi: 
qaysi xarita va kesim bo’yicha tuzilganligi va kesimning masshtabi 
ko’rsatiladi. Kesim tagida kesim tuzish uchun ishlatiladigan shartli belgilar 
jadvali joyla-shadi, bajaruvchining familiyasi va kesim tuzilgan sana 
ko’rsatiladi.