9. kompyuterning tashqi qurilmalari va ma’lumotlar almashish jarayonlari. Tashqi qurilmalarga ma’lumotlarni chiqarish

9.KOMPYUTERNING TASHQI QURILMALARI VA MA’LUMOTLAR ALMASHISH JARAYONLARI. TASHQI QURILMALARGA MA’LUMOTLARNI CHIQARISH.

Ishdan maqsad: KP580-dagi tashqi qurilmalarga ma’lumotlarni chiqarish.
Nazariy qism
Shina kiritish-chiqarish tashqi qurilmalar (TQ) bilan bevosita emas, balki tashqi interfeyslar (tashqi qurilmalar interfeyslari) yordamida o‘zaro ta’sir qiladi.
Kengaytirish shinasi boshqa shinalardan farqli o‘laroq, tashqi interfeyslarning shinalari uzoq uzunlikka ega va bir necha metrgacha bo‘lgan masofadan boshqarish tizimlarini kompyuterning tizim blokiga ulashga imkon beradi.
Tashqi qurilmalarni ikki guruhga bo‘lish mumkin: ixtisoslashgan interfeyslar va universal interfeyslar.
Universal interfeyslar har xil turdagi tashqi qurilmalarni (bosib chiqarish, skaner, grafik quruvchi, videokamera va boshqalar) ulashga imkon beradi. Ushbu interfeyslarga quyidagilar kiradi: RS-232C, USB, Fire Wire va boshqalarning ketma-ket interfeyslari, Centronics parallel interfeyslari (ieee1284 standarti), SCSI, ATA va boshqalar.
Tashqi qurilmalar TQ
Tashqi qurilmalari-bu kompyuterga funktsional imkoniyatlarini kengaytirish uchun ulanadigan har qanday qo‘shimcha va yordamchi qurilmalar. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlarda ko‘plab periferik qurilmalar mavjud bo‘lib, ular ma’lumot kiritish moslamalari, chiqish moslamalari va ma’lumotlarni saqlash qurilmalariga bo‘linadi.
Kirish moslamalari-bu kompyuterga ma’lumot kiritish mumkin bo‘lgan qurilmalar. Bunga quyidagilar kiradi: klaviatura, sichqoncha, skaner, grafik planshet va boshqalar.
Klaviatura matn kiritish va foydalanuvchi buyruqlarini uzatish uchun ishlatiladi. Klaviaturadagi tugmalar bir nechta guruhlarga bo‘linadi:
1.Alifbo-raqamli;
2. Boshqaruvchilar (клавиши Enter, Backspace, Shift, Ctrl, Alt, Win, Caps Lock, Tab, Print Screen, Scroll Lock, Pause Break, Num Lock);
3.Funksional klavishlar (klavishi F1 – F12);
4. Kursorni boshqarish tugmachalari (Стрелки, Insert, Delete, Home, End, Page Up, Page Down);
5. Kichik raqamli klaviatura.
Yuqorida sanab o‘tilganlarga qo‘shimcha ravishda, klaviaturada turli maqsadlar uchun multimedia tugmachalari to‘plami bo‘lishi mumkin. Odatda num Lock, Caps Lock, Scroll Lock rejimining ko‘rsatkichlari mavjud. Qurilma PS/2,USB interfeysi orqali ulanishi mumkin. USB klaviaturasini PS/2 portiga va aksincha ulashga imkon beradigan adapterlar ham mavjud. Joyni tejash uchun noutbuklar va netbuklarda ba’zi tugmalar guruhlari bo‘lmasligi mumkin. Ular oddiy klaviaturalarda ham yetishmasligi mumkin.
Sichqoncha-bu foydalanuvchi qo‘lining harakatlarini ekrandagi kursor harakatlariga aylantiradigan manipulyator qurilmasi. Odatda ikkita tugma va aylantirish g’ildiragi mavjud, ammo ba’zi modellarda kengaytirilgan to‘plam bo‘lishi mumkin: bir nechta g’ildirak va sichqonchaning chap va o‘ng tomonida qo‘shimcha tugmalar, ular "geymerlar"bilan juda mashhur.
Ishlash printsipiga ko‘ra, sichqonlar mexanik, optik va lazerli bo’ladi. Mexanik tarkibida kauchuk to‘p mavjud bo‘lib, u harakatlanayotganda kichik vallarni aylantiradi, undan manipulyatorning yo‘nalishi va tezligi to‘g’risida ma’lumot o‘qiladi. Optik sichqonlar pastga yo‘naltirilgan LEDga ega. Sirtdan aks ettirilgan yorug’lik harakat yo‘nalishi va tezligini aniqlashga imkon beradi. Lazer sichqonlari optik turidir.
Joystik-bu vertikal va ko‘ndalang yo‘nalishlarda egilishi mumkin bo‘lgan harakatlanuvchi tutqichli taglik. Joystik ichida tutqichning burchagi va yo‘nalishini operatsion tizimga uzatiladigan tegishli signallarga o‘zgartiradigan sensorlar mavjud.
Mikrofon-ovozli ma’lumotlarni kiritish uchun qurilma. Mikrofon ovozni raqamli shaklga o‘zgartiradigan ovoz kartasiga ulanadi.
WEB-kamera – kompyuter xotirasiga Real vaqtda video ma’lumotlarni kiritish uchun qurilma. Videokonferentsiyani amalga oshirish uchun foydalaniladi.
Axborotni chiqarish moslamalari-bu kompyuterning texnik vositalari, buning natijasida siz raqamli ma’lumotlarni inson idrok etishi uchun qulay shaklga keltirishingiz mumkin.Bunga quyidagilar kiradi: monitor, printer, proyektor, karnaylar, minigarnituralar va boshqalar.
Monitor-bu kompyuterning video kartasiga ulanadigan barcha turdagi ma’lumotlarning vizual displey qurilmasi. Monitorlar quyidagi turlarga kiradi:
1.ЭЛТ— katod nurlari naychasiga asoslangan monitor.
2.LCD suyuq kristalli monitorlar
3.Plazma-plazma paneli asosida.
4.LED-monitor-LED texnologiyasida (ing. yorug’lik chiqaradigan diod-yorug’lik chiqaradigan diod).
5.OLED monitor-OLED texnologiyasida — ing. organik yorug’lik chiqaradigan diod-organik yorug’lik chiqaradigan diod).
6.Lazer-lazer paneli asosida.
Printer-bu kompyuterda saqlangan matn yoki grafik ma’lumotlarni qattiq jismoniy muhitga, odatda qog’ozga yoki polimer plyonkaga chiqarish uchun mo‘ljallangan kompyuterning tashqi tashqi qurilmasi.
Plotter-grafik ma’lumotlarni qog’ozga bosib chiqarish moslamasi. Plotterlar murakkab dizayn chizmalarini, me’moriy rejalarni, geografik va meteorologik xaritalarni qurish uchun foydalanadilar. Plotterlar qalam yordamida rasmlarni chizishadi. Karnaylar-bu audio ijro etish uchun xizmat qiladigan chiqish periferik qurilmasi. Asosan, ikkita karnaydan iborat bo‘lgan karnay tizimi ishlatiladi, ammo ko‘p sonli variantlar mavjud.
Naushnik-bu ovozli ma’lumotlarni shaxsiy tinglash uchun qurilma. Ovozni uzatish usuliga ko‘ra, minigarnituralar quyidagilarga bo‘linadi: simli-sim yordamida manbaga ulangan, maksimal sifatli ovozni ta’minlashi mumkin; simsiz – simsiz kanal (bluetooth, radio yoki infraqizil) orqali ulanadi. Bunday audio chiqish moslamalari mobil, ammo ma’lumotlar bazasiga bog’langan va cheklangan diapazonga ega. Ular simli tovushlarga qaraganda pastroq ovoz sifatini ta’minlaydi.