9-10-амалий: грунт сувларининг гидроизогипс ва сатҳ чуқурлигини кўрсатувчи хариталар тузиш. Гидрогеология фан сифатида

Ҳавонинг нисбий намлиги. Маълум ҳароратда ҳавода мавжуд бўлган сув буғлари эгилувчанлик нисбати (е) нинг тўйинган буғ эгилувчанлиги (Е) га нисбатининг фоиздаги ифодаси ҳавонинг нисбий намлиги (r) дейилади ва қуйидагича ифодаланади:



Нисбий намлик мутлақ намлик каби ўзгарувчан. Ҳаво булутли бўлиб, ёмғир ёғса нисбий намлик 100% (ҳаво сув буғи билан тўла тўйинган) бўлади. Кундузи ҳарорат кўтарилиши билан нисбий намлик камаяди, кечалари эса кўтарилади. Ҳаво сув буғларига тўла тўйинган ҳарорат шудринг нуқтаси дейилади.
Ҳаво намлиги психрометр, гигрометр ва гигрограф асбоблари ёрдамида аниқланади. Метеорология бўйича китобларда ва ўқув қўлланмаларда буасбоблар ҳақида тўлиқ маълумотлар олишингиз мумкин. Намлик етишмаслик-тўла тўйиниши учун керак бўлган буғ миқдорининг эгилувчанлигидан (E) ҳақиқий буғ эгилувчанликнинг айирмаси.
Тропосферада сув ҳаво массаси таркибига кирувчи буғ ҳолатида учрайди. Ҳавонинг кўтарилиши ва совуқ натижасида сув буғи конденсатсияланади ва сув томчилари ёки муз кристаллар пайдо бўлади. Бу сувнинг кичик заррачалари-томчилар ҳавода булутлар ва туманлар ҳолатида жойлашади. Улардан баъзилари тўқнашади,қўшилади ва шунинг учун тушишни бошлайди; тушиб улар бошқа томчилар билан бирлашиб ҳажм бўйича катталашади. Аниқ бир шароитларда бундай йўл билан ҳосил бўлган томчиларни тропосферада, ҳавонинг юқорига кўтарилиши оқимлари ушлаб туришига имкони йўқ ва шунинг учун атмосферадан ёмғир ёғади.
Атмосферанинг ёғингарчиликлари икки турда бўлади:
1. Ер юзасида ва ердаги предметларда ҳаво ҳарорати кўтарилиши натижасида сув буғлари конденсацияланиб, шудринг, қиров, қатқалоқ, аёз пайдо бўлади.
2. Булутлардан ер юзига ёғадиган ёмғир, қор, дўл ва ҳоказо. Атмосферали ёғингарчиликлар миқдори сувнинг қатламлар баландлигида миллиметрларда ўлчанади.
Уларнинг интенсивлиги бир дақиқада ёғган сув баландлиги билан аниқланади (миллиметрда).
Ёғган ёмғирнинг интенсивлиги 0,5-1,0 мм/мин ёки бундан ҳам кўп бўлса, жала (ливен) дейилади.