9. 1-mavzu. Transmissiya. Reja

2. Pog‘onali transmissiyalar va ularning sxemalari 
Avtomobillarda, asosan, pog'onali transmssiya qo'llaniladi. Shuning uchun e’tiborimizni 
pog'onali transmissiyani o'rganishga qaratamiz. Chunki ularning konstruksiyasi sinovdan o'tgan: 
sodda, qulay, ishonchli ishlashi va foydali ish koeffitsiyenti yuqori va arzon 
Asosiy kamchiligi - burovchi momentni pog'onali o'zgartirishi har doim ham dvigatel 
quvvatidan samarali foydalanishga olib kelavermaydi. Shunga qaramasdan transmissivaning bu 
tun keng qo'llanilmoqda 
Pog'onali transmissiyaning eng ko'p tarqalgan turi mavjud 1- rasm.
Bosh (markaziy) uzatma ikkita konussimon shestemyalar 5 dan iborat. Kichigi - yetakchi. 
kattasi - yetaklanuvchi hisoblanib, u defferensial burish mexanizmi 6 ni korpusiga qotirilgan. 
Avtomobillarda bosh (markaziy) uzatma oxirgi marta aylanishlar chastotasini, traktorlarda oxirgi 
uzatmadan oldingi aylanishlar chastotasini kamaytirib, burovchi momentni orttiradi. Bundan 
tashqari, bosh (markaziy) uzatma harakatni 90° ga burib avtomobillarda yetakchi g'lldiraklarning 
o'qiga. traktorlarda esa oxirgi uzatmaga o'tkazadi. 
Bosh (markaziy) uzatmani tishli g‘ildiragi qotirilgan differensil 6 chap va o‘ng yetakchi 
g'ildiraklar o‘qi 7 ni har xil aylanishlar chastotasi bilan aylanishiga imkonivat yaratib, burilish 
jarayonini va notekis yuzalardagi mashinani harakatini ta’minlaydi 

---

1-rasm, Pog‘anali transmissiyaning birinchi an anaviy sxemasi.
b-avtomobil. 1-dvigatel; 2-ilashish muftasi; 3-uzatmalar qutisi; 4-kardan uzatma; 5-bosh 
(markaziy) uzatma; б-differensial mexanizm; 7-yarim о ‘qlar 
Avtomobil transmissiyasi dvigatеl tirsakli valida hosil etilgan burovchi momеntni еtakchi 
g`ildiraklarga uzatadi. 
Transmissiya burovchi momеntni uzatish usuliga qarab mеxanik, gidravlik va aralash turlarga 
bo`linadi
.
Zamonaviy avtomobillarda asosan mеxanik transmissiya qo`llanilib, ularning joylashuv 
tartibi avtomobilning vazifasi, dvigatеlning o’rnatilish holati, hamda еtakchi g`ildiraklarning soni 
va joylanishiga qarab turli konstruktsiyalarga ega bo’lishi mumkin. 
Transmissiyaning agregatlari 2-rasmda, ularning turlari 3-rasmda ko’rsatilgan. 
2-rasm. Transmissiyaning agregatlari. 
1,3-old g’ildirak yuritmalari; 2-old ko’prik; 4-ilashma muftasi; 6,11-old va orqa kardon vallar; 
7-oraliq val; 8-taqsimlash qutisi; 9- taqsimlash qutisining uzatmasini almashtirish tortqisi; 10-
differensialni blokrovkalash tortqisi; 12-orqa ko’prik; I- differensial blokirovkalanmagan; II- 
differensial blokirovkalangan; III-kichik uzatma qo’shilgan; IV-neytral holat; V-yuqori uzatma 
qo’shilgan. 

---

3-rasm. Transmissiyalarning sxemalari. 
a-4x2 klassik yuritmali avtomobil: b-4x2 old yuritmali avtomobil; 
c-4x4 avtomobil; d-6x4 avtomobil 
Transmissiyadagi qarshiliklar asosan uzatmalar qutisi, asosiy uzatma va diffеrеntsial 
mеxanizmlari shеstеrnyalarining va podshipniklarining qarshiliklaridan tashkil topgan. 
Transmissiyadagi turli-tuman qarshiliklarga 10-15% quvvat sarflanadi, ya'ni еtakchi g`ildiraklarga 
еtib kеlgan quvvat ichki yonuv dvigatеli valida hosil bo`lgan quvvatdan doimo kam bo`ladi. 
Transmissiya ko‘rsatkichlari. Transmissiyaning umumiy ko‘rsatkichlari quyidagilar 
hisoblanadi:
- transmissivanmg umumiy uzatishlar soni; 
- tezlikni o‘zgartiruvchi barcha agregatlarning uzatishlar soni; 
- transmissiyaning foydali ish koeffitsiyenti: 
- yetakchi gildirakka (yulduzchaga) berilayotgan burovchi momentning kattaligi. 
Keltirilgan ko‘rsatkichlar mazkur darslikni ikkinchi boiim ida (shassi nazariyasida) 
mukammal o'rganilgani uchun bu yerda shu berilgan ma’lumotlar bilan chegaralanamiz.
Nazorat savollar 
1. Old g’ildirak yuritmalari 
2. Old ko’prik 
3. Ilashma muftasi. 
4. Old va orqa kardon vallar. 
5. Oraliq val. 
6. Taqsimlash qutisi. 
7. Orqa ko’prik.
 
1.Adabiyotlar-|1;2;3;5;6;11|