9 – tajriba ishi

9 – tajriba ishi. Baholar nazariyasi(nuqtai baho va uning xossalari).
Taqsimot parametrlarining statistik baholari.
Tanlanmaning asosiy sonli xarakteristikalari


X belgili bosh to‘plamning taqsimot funksiyasi bo‘lib, noma’lum parametr bo‘lsin, esa bosh to‘plamdan olingan tanlanma bo‘lsin. Tanlanmaning ixtiyoriy funksiyasi statistika deyiladi.
Statistikaning kuzatilgan qiymati L= parametrning taqribiy qiymati sifatida olinadi. Bu holda statistika parametrning bahosi deyiladi.





Tanlanmaning o‘rta qiymati,





tanlanmaning dispersiyasi deyiladi.
Agar
ML( )=


shart bajarilsa, L baho parametr uchun siljimagan baho deyiladi.
Agar L baho va har qanday uchun





munosabat bajarilsa, L baho parametr uchun asosli baho deyiladi.
Agar L baho uchun





L baho parametr uchun asosli baho bo‘ladi.


Agar parametrning siljimagan baholari berilgan bo‘lib,
bo‘lsa, baho bahoga nisbatan samarali baho deyiladi.
Berilgan n hajmli tanlanmada eng kichik dispersiyali baho samarali baho bo‘ladi.
–tanlanma o‘rtacha bosh to‘plam o‘rta qiymati uchun siljimagan, asosli va samarali baho bo‘ladi.
-tanlanma dispersiya bosh to‘plam dispersiyasi uchun asosli baho bo‘ladi.
– bosh to‘plam dispersiyasi uchun siljimagan, asosli baho bo‘ladi.
Tanlanma o‘rtacha va tanlanma dispersiyalarni hisoblashni soddalashtirish uchun ba’zan quyidagi formulalardan foydalaniladi:


,
, ,


,


bu yerda c va h sonlari hisoblashni yengillashtiradigan qilib tanlanadi.
1-misol. Sterjenning uzunligi 5 marta o‘lchanganda quyidagi natijalar olingan: 92, 94, 103, 105, 106.

1. 
   Sterjen uzunligining tanlanma o‘rta qiymatini toping.
   
2. 
   Yo‘l qo‘yilgan xatolarning tanlanma dispersiyasini toping.
   

Yechish: a)Tanlanma o‘rtacha ni topish uchun shartli variantalardan foydalanamiz, chunki dastlabki variantalar katta sonlardir.

b) Tanlanma dispersiyani topamiz.
2-misol. Bosh to‘plamdan n=60 hajmli tanlanma olingan.

	1	3	6	26
	8	40	10	2

Bosh o‘rtacha qiymatning siljimagan bahosini toping.
Yechish: Bosh o‘rtacha qiymatning siljimagan bahosi tanlanma o‘rtacha bo‘ladi.

3-misol. Ushbu n=10 hajmli tanlanma taqsimoti bo‘yicha tanlanma o‘rtachani va tanlanma dispersiyani toping.

	0.01	0.04	0.08
	5	3	2

Yechish: , shartli variantalarga o‘tamiz va natijada quyidagi taqsimotni hosil qilamiz.

	1	4	8
	5	3	2