9- mavzu: Dispers sistemalarning fizik-kimyosi. Mavzuni asoslash O

3.2. Mashg‘ulotning mazmuni
Dispers sistemalar va ularning tasnifi

Dispers sistema deb bir modda maydalangan xolatda ikkinchi moddaning massasida baravar taqsimlanishiga aytiladi. Bunday sistemalarda maydalangan modda dispers faza, ana shu faza taqsimlangan muxit esa dispers muxit deb yuritiladi.

Barcha dispers sistemalar dispers fazaning disperslanish darajasi buyicha uch guruxga bо‘linadi.

a) molekulyar –ion dispers sistemalar - 1 nm yoki 10^-9 m gacha

b) kolloid dispers sistemalar yokm zollar - 1 –100 nm yoki 10^-9-10^-7 m oralig‘ida

v) dag‘al dispers sistemalar 100 nm dan ortiq, ya’ni 10^-7-10^-4 m oralig‘ida

Molekulyar -ion dispers sistemalar katoriga elektrolitlar va noelektrolitlarning chin eritmalari kiradi.

Dag‘al dispers sistemalar katoriga suspenziyalar, emulsiyalar, aerozollar, kо‘piklar kiradi.

Kolloid-dispers sitemalar qatoriga kо‘pchilik biologik suyuqliklar (qon, limfa va b.) kiradi.

*Har xil turlardagi aralashmada erigan moddaning ma`lum qismi soni va o`lchami aralashma xossasini aniqlashda katta rol o`ynaydi. Eritmalar Gomogen eritma olish uchun hamma erituvchilarni bir xilda malum bir bo`laklarga bo`lib eritishni hozirgacha muhokama qilishadi.Tuzli suvga qaraganingizda siz erigan modda bilan erituvchini ajrata olmaysiz. Eritmaning rangi bo`lsa ham uni rangsiz deb tasavvur qilishadi. Zarrachalar shu qadar kichikligidan ular filtrdan va membrandan ham o`ta oladi. Коlloidlar Eritmadagi zarrachalarga qaraganda kolloidda zarrachalar ko`proq. Kolloid zarrachalarining molekulalari katta, masalan oqsil yoki molekula gruppalari yoki ionlar. * Chemistry: An introduction to general, organic, and biological chemistry.—Twelfth edition .Karen C. Timberlake.Chapter 9, pages 305-310 Kolloidlar bir butun aralashma, ular ajralmaydilar. Kolloid zarrachalari filtrdan o`tish uchun juda kichkina lekin yarim o`tkazuvch membranadan o`tishi uchun juda katta. Quyidagi jadvalda кolloidlarga bir nechta misollar keltrilgan Misollar Кolloid Modda tabiati Dispers muhit Tuman,bulut, soch uchun spreylar suyuqlik gaz Chang,tutun Qattiq modda gaz Soqol olish uchun krem,ko`pirtirilgan qaymoq,sovun ko`pigi gaz suyuqlik Penopolistirol,zefir az suyuqlik Mayonez,gomogenizlangan sut suyuqlik suyuqlik Pishloq, sariyog` suyuqlik qattiq Qon plazmasi, bo`yoqlar(латекс), jelatin qattiq Suyuqlik