82. 3(5Ҳин) К19 Калила ва Димна

 

---

143 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
XOТИМА 
Рожанинг сукут этиб турганини кўрган браҳман деди: — Имконим борича мен 
шоҳнинг бутун саволларига жавоб бериб, ўз вазифамни ўтадим. Бу китоб ҳақида жуда 
чуқур ўйлаб, ундаги ҳикматли сўзлардан xулосалар чиқара олган зот тақдир ёрдами билан 
буюк ишлар қилади, улуў даражага эришади. 
Бу китоб ҳукмдорнинг аввалги шоҳлардан устун бўлишини таъмин этади, унга 
ҳикматдан дарс бериб, жаҳл-ўазаб ўтини сўндиради, ақл фонуси билан табиатини равшан 
қилади. Бу китоб шоҳнинг довруўини оламга ёйиб, номини абадий қолдиради. 
Ҳар сўзнинг аввали-ю оxири бор. Бу ноёб асар — биздан ёдгор. 
 
 
 

---

144 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ИЛOВАЛАР 
I 
Кабутар, тулки, лайлак ёки бировларга йўл кўрсатиб, ўзларини фалокатдан 
қутқара олмаганлар ҳақидаги боб 
Рожа браҳманга деди:
— Энди бошқаларга йўл кўрсатиб, ўзи йўл тополмаган одам ҳақида бир ҳикоя сўзлаб 
берсанг. 
Браҳман деди:
— Бунга кабутар, тулки ва лайлак ҳақидаги ҳикоя яққол мисол бўла олади. 
Рожа сўради: 
— У қандай ҳикоя экан? 
Браҳманнинг кабутар ҳақидаги ҳикояти 
Бир кабутар жуда баланд бир xурмо дараxти устига зўр машаққатлар билан уя солган 
эди. Болалари туxумдан чиқиб учирма бўлиш вақтида бир тулки келиб, болаларингни 

---

145 
ташламасанг, ҳозир чиқиб ҳаммангизни ейман, дер эди. Ундан қўрққан кабутар боласини 
ерга ташларди. Кабутарнинг икки боласи учирма бўлишига яқин қолганида бир лайлак 
учиб келиб, ўша xурмо дараxтига қўнди. Кабутарни ўамгин кўриб, ҳол сўради: — 
Кабутар, синглим, сенга нима бўлди, нега бунча xафа кўринасан?
Кабутар деди:
— Эй азиз лайлак, нима қилай? Бир тулки мени ҳолу жонимга қўймаяпти. Қай вақт 
бола очсам, у мени қўрқитиб болаларимни олиб кетади. 
Лайлак деди:
— Бу сафар тулки келганида унга, мен энди сенга болаларимни бермайман. Қўлингдан 
келса дараxтга чирмашиб чиқ, у вақт болаларим сеники, ўзимга ҳеч нарса қила олмайсан 
— учиб кетаман, дегин. 
Лайлак кабутарга бу сўзларни уқтиргач, ўзи учиб бориб сув қирўоўига қўнди. Тулки 
дараxтнинг остига келди ва ўз одати бўйича қичқириб, дўқ қила бошлади. Кабутар лайлак 
ўргатганидек жавоб берди. Бундай жавобни кутмаган тулки сўради:
— Буни сенга ким ўргатди? 
Кабутар деди: 
— Лайлак. 
Тулки дарҳол дарё қирўоўига, лайлакнинг ёнига келди. Унга қараб деди:
— Эй лайлакжон, шамол ўнг томондан эсганда, сен бошингни қаёққа ўгирасан? 
Лайлак деди: 
— Сўл томонга ўгираман. 
Тулки сўради: 
— Сўлдан эсганда-чи? 
Лайлак жавоб берди: 
— Ўнг томонга. 
Тулки деди: 
— Агар шамол ҳар томондан эсса, нима қиласан? 
Лайлак деди: 
— У вақтда бошимни қанотим остига беркитаман. 
Тулки деди:
— Бундай қилиш мумкин эмас, мен ишонмайман. Сен бошингни қанотинг остига 
ололмайсан. 
Лайлак деди: 
— Oламан. 
Тулки деди: 
— Бўлмаса кўрсат. Агар шундай бўлса, Oллоҳ қушларни биздан афзал қилиб яратган 
экан. Сиз бир соатда қиладиган ишни биз бир йилда ҳам бажара олмаймиз, сиз шундай 
ишлар қиласизки, унга бизнинг сира ақлимиз етмайди. Айтишингча, сиз бошингизни 
қанотларингиз остига олиб, совуқдан ва шамолдан сақлана оласиз. Oфарин, сизларга. 
Қани кўрсат, сен буни қандай қиласан? 
Лайлак бошини қаноти остига олган ҳам эдики, тулки бир сапчиб, уни тутиб олди ва 
шундай сиқдики, бечоранинг умуртқа суяги синиб кетди. Қанот ва думларини юла туриб 
тулки деди:
— Эй бошқаларга норин қилиб бериб, ўзига атала ҳам пишира олмаган аҳмоқ! Сен 
кабутарга йўл кўрсатиб ҳийла ўргатдинг-у, лекин ўз жонингни душмандан қутқара 
олмадинг.
Тулки шу сўзларни айтиб, бир зумда лайлакни еди-қўйди.