8-Tema. Oqitiwshiniń kommunikativ qábileti Rejesi: Oqıtıwshı shaxsınıń pikir almasıw menen baylanıslı qásiyetler

 
 
 
Tárbiyaniń aniq bir maqsetge qaratilǵanliǵi

---

Sóz menen awiz eki tásir ótkeriw oqitiwshiniń mádeniy dárejesinde hám 
oqiwshi qatnasiǵinda zárúr áhmiyetke iye. Sebebi insanniń aql-zeyini, pikir-
tuyǵilardi, bilimi hám mádeniyat dárejesi, oylawi málim dárejede sózde ańlatadi.
Sóz qúdireti haqqinda R.Dekarttiń tómendegi pikirleri oqitiwshilarǵa hám tiyisli: 
«Sózlerdiń mánilerin, qúdiretin adamlarǵa aniq ańlatip túsindirip beriń, sonda siz 
insaniyat álemin barliq túsinbewshiliklerdiń yariminan azat bolǵan bolasiz».
Bunda oqitiwshiniń oratorliq óneri hám aktryorliq qábiletin kórsete aliwin ayriqsha 
atap ótiw kerek. Oqitiwshi aktyorday tayyar tekstti yadlamaydi, biraq ol hám har 
sapari takirarlanbas halatta dóretiwshilik etedi. Sóz menen awiz eki tásir ótkeriw 
oqitiwshidan pikirlerdi, pedagogikaliq qábileti texnikasin, dóretiwshilikti talap 
etedi.
Oqitiwshiniń imo-isholari hám júz háreketleri sóz menen awiz eki tásir 
etiwdi kúsheytedi. Júz háreketleri hám imo-isholari sóylewiniń dawistiń joqari-
tómenligi menen mas keliwi kerek. Esletpe sózler, oratorliq óneri tiykarinda tásir 
etiw waziypani orinlawǵa iytermelewshi buyriqlar, qadaǵalanǵan aporizmlerdi 
isletpew, házil arqali pikirin ańlatiw, oqiwshiniń erkin pikirlewlerdi maqullaw yáki 
qáte háreketleri ushin ayiplaw sózdiń awiz eki tásir etiwshi komponentleri. Sóz 
menen imo-ishoraniń hám júz háreketleriniń birligi málim qilinip atirǵan xabar 
kólemi hám tásirsheńligin kúsheytiw lazim. Hár qanday sharayatta oqitiwshi 
oqiwshilar menen klassta ushrasiwǵa arnawli tayarliq kóriwi lazim.
Sóz menen awiz eki tásir etiwde oqitiwshi sóylewi aniq, toliq hám mulayim 
boliwi, intonaciyalar óz orninda isletiliwi kerek. Sóz menen awiz eki tásir ótkeriw 
qúdireti Shiǵis xalqlarinda ázelden málim bolǵan. Sebebi, oqitiwshiniń «Mánili 
sóyley biliwi, sóylew daryasindaǵi maqul hám maqulemes talqinlardi seze aliwi, 
sózdiń mánisin, múnasip ornin pariqlay biliwi, sóz ádebi siyaqli paziyletler 
Turanda insan uliwma ádep-ikramliliqtiń, manawiy rasoliginiń tayansh ústinlerinen 
sanalǵan» dep atap ótedi tilshi alim N.Mahmudov.
Házirgi dáwirde oqitiwshi iskerliginde ushraytuǵin kommunikativ 
qatnasiqlarda sóz menen awiz eki tásir etiw hár qiyli bolip, pedagogikaliq tásir 
kórsetiwdiń salistirǵanda ǵarezsiz kórinisin ózinde sáwlelendiredi. Biliw, ańlaw, 

---

ekspressiv, socialliq dástúriy sawbetlesiw, insan halatin sózsiz túsiniw, 
pedagogikaliq iskerliginde ushraytuǵin hardayim takirarlanip turatuǵin 
kommunikativ qatnasiqlardiń túrleri. Tárbiyaliq processti shólkemlestiriwde olardi 
názerde tutiw lazim.