8-sinflar uchun geografiya fanidan “Quruqlik tarsporti” mavzusida tayyorlagan bir soatlik

IV. Yangi mavzu bayoni.
Temiryo‘l transporti iqlimiy sharoitlar va yil fasllari qan­day bo‘lishiga qaramasdan hamma vaqt ishlayveradi. Uning tezligi katta, yuk tashish tannarxi nisbatan past. Temiryo‘l magistrallarini turli yo‘nalishda qurish mumkin. Hozirgi vaqt mamlakatimiz temiryo‘llarning umumiy uzunligi 6 ming kilometrdan ortadi.
O‘zbekistonda temiryo‘llar qo‘shni mamlakatlar (Qizg‘isizton, Tojikiston, Afg‘oniston, Turkmaniston)dagiga qaraganda ko‘p va texnik jihatdan ulardan oldinda turadi. Mamlakatimizning deyarli barcha temiryo‘llari tekisliklardan, daryo vodiylari-dan o‘tadi. Jizzax-Samarqand oralig‘idagi temiryo‘l dengiz sathidan 850 metr baland-dan o‘tgan.

Avtomobil tarsporti yuklarni (boshqa transportga qayta ortmay) bevosita iste’molchiga yetkazib bera oladi. Avtomobil transporti sanoat va qishloq xo‘jaligi korxonalarini magistral transport bilan bog‘laydi, shaharlardagi va shaharlar atrofi hududlaridagi yuklarning asosiy qismini tashiydi. Qisqa (100 km gacha) va o‘rtacha masofalarga yulovchi hamda yuk tashishda temiryo‘llarga qaraganda avtomobil afzaldir. Mamlakatimizning tog‘li rayonlarida avtomobil transportining ahamiyati ayniqsa, katta.

Vediolavha namoish etiladi.
O‘qituvchi ma’lumoti: O‘zbekiston Buyuk Ipak yo‘li markazida joylashgan. Quruqlik transporti xalqimiz hayotida beqiyos ahamiyatga ega. Yo‘l borgan joyda taraqqiyot bo‘ladi, xalqning farovonligi, ma’naviyati va madaniyati yuksaladi. Yuqori tezlikda harakatlanuvchi elektropoyezdlar qatnovini tashkil etish borasida Prezidentimiz Islom Karimovning 2009-yil Ispaniya Qirolligiga tashrifi doirasida erishilgan kelishuv asosida boshlab yuborildi. “O‘zbekiston temir yo‘llari” davlat aksiyadorlik kompaniyasi hamda Ispaniyaning “Patentes Talgo S. L.” kompaniyasi o‘rtasida o‘zaro hamkorlik imzolandi. Elektropoyezd 215 yo‘lovchi tashish imkoniyatiga ega. Maksimal tezligi 250 km/soat. 2011-yilning 26-avgust kuni “Afrosiyob” ning Toshkent-Samarqand-Toshkent yo‘nalishi bo‘yicha dastlabki qatnov amalgam oshirildi. Mamlakatimizda yuksak texnologiyali, yuqori tezlikdagi poyezdlar harakatini yo‘lga qo‘yish borasida dastlabki qadam qo‘yildi. Bu bilan temir yo‘l transporti sohasini rivojlantirish va transport xizmati sifatini yuksaltirishga asos solindi.
Slayd orqali temiryo‘l, avtomobil , tezyurar elekropoyezd ko‘rsatiladi.