8 o ‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi samarqanddavlat universiteti huzuridagi xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

NAZORAT ISHI . NI –7
Mavzu:Hayotning tur va populyatsiya darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar

Nazorat shakli:Test topshiriqlari.

1.Har bir hujayra bir qancha organik birikmalardan tashkil topgan. Hujayra tuzilishida, unda kechadigan jarayonlarni energiya bilan ta'minlashda qaysi birikmalar asosiy o`rinni tutdi?

1)oqsillar; 2) nuklein kislotalar; 3) fermentlar; 4) lipidlar; 5) aminokislotalar; 6) uglevodlar .

A. 1,2,3,4. B. 1,2,4,6. D. 2,4,5,6. C. Barchasi.

2. Hujayra hayotida muhim o'rin tutadigan makromolekulalarni aniqlang.

A. Oqsil, nuklein kislota. B. Oqsillar, fermentlar.

D. Aminokislotalar, fermentlar. C. Oqsillar, fermentlar, nuklein kislotalar.

3. Kelib chiqishi yaqin va uzoq bo'lgan turlarning ma'lum bir tarixiy taraqqiyot davrida makromolekulalardagi o'zgarishlarini aniqlash uchun biokimyo fanida qanday usullardan foydalaniladi?

A. Makromolekulalar (DNK)ni duragaylash usuli.

B. Oqsil (gemoglobin, mioglobin, sitoxrom) molekula tarkibidagi aminokislotalarning joylashish tartibini belgilash usuli.

D. Gemoglobin tarkibidagi aminokislotalarning joylashish tartibini belgilash usuli.

C. a va b.

4.Har bir aminokislotani oqsil molekulasidagi almashinuvi nechta nukleotidlarning o'zgarishi bilan aloqador?

A. Bitta . B. Bir, ikki, uchta. D. Uchta. C. Bir, ikki, uch, to`rt, oltita.

5.Odam eritrotsitlaridagi gemoglobin oqsili o'zaro o'xshash ikkita α va ikkita β zanjirdan tashkil topgan. α ning har bir zanjiri ( B. ta, β ning har bir zanjiri (A. ta aminokislotalardan iborat.

A. 141 ta, 145 ta. B. 145 ta, 141 ta.

D. 143 ta, 146 ta. C. 146 ta, 145 ta.

6. Gemoglobinning α va β zanjirlari qaysi jihati bilan bir-biriga o'xshash?

A. Aminokislotalarning joylanish izchilligi. B. Aminokislotalar soni.

D. Aminokislotalar soni va joylanish izchilligi. C. Oqsil strukturasi va aminokislotalar soni.

7. Odam va boshqa hayvonlar gemoglobin zanjiridagi aminokislotalar tarkibidagi farqini kim o`rgangan?

A. С.Meller. B. C. Gekkel. C. V. Grant. D. F. Krik.

8. Odam va odamsimon maymunlar gemoglobin molekulasi … bo'yicha deyarli o'xshash.

A. Aminokislotalarning joylanish izchilligi.

B. Aminokislotalar soni.

D. Aminokislotalar soni va joylanish izchilligi.

C. Oqsil strukturasi va aminokislotalar soni.

9. Gemoglobin α va β zanjirlari tarixiy jarayonda ….paydo bo'lgan.

A. Bir nechta polipeptid zanjirining degeneratsiyasi natijasida.

B. Yagona polipeptid zanjir divergensiyasi natijasida.

D. α va β zanjirlarida aminokislotalar almashinuvi natijasida.

C. Yagona polipeptid zanjir konvergensiyasi natijasida.

10.Odam bilan sutemizuvchi hayvonlarning boshqa turkumlari orasidagi gemoglobinning α va β zanjirlaridagi farq qanchaga teng

A. 14—33 B. 12 – 48. D. 18 – 33. C. 1 – 48.

11.Geografik alohidalanish natijasida paydo bo`lgan turlar qanday ataladi.

A. Simpatik B. Allopatrik C. Poliploid D. Aneuploid

12. Aneuploid turlarga misol keltiring.

A. Xrizantema B. Bug`doy C. Skerda D. Tamaki

13. Avstraliya biogeografik viloyatining issiqqonli hayvonlarini ko`rsating.

A. Avkalipt, kivi B. Timsoh, letyoga C. Pampas, opossum. D. Kenguru, xaltali krot

14.Parallelizm nima?

A. Egizaklarning rivojlanishi

B. Bir-biriga qarindosh bo`lmagan turlarning o`xshashligi

C. Bir-biriga genetik yaqin turlarda belgilarning o`xshashligi

D. Konvergent belgilarning rivojlanishi

15. Ixtiozavr va akula tana tuzilishidagi o`xshashlik nimaga misol bo`ladi?

A. Parallelizm B. Divergensiya C. Konvergensiya D. Aromorfoz

16. Xonqizi rangining yashash muhitidan aniq ajralib turishga moslanishning qaysi turiga misol bo'ladi?

A. Maskirovka. B. Ogohlantiruvchi rang. D. Mimikriya. C.Himoya rangi.

17. Kushandalari tomonidan ko'p qiriladigan hayvonlarning ogohlantiruvchi rangga ega, kam qiriladigan organizmlarga taqlid qilishini qanday hodisa deyiladi?

A. Himoya rangi. B. Ogohlantiruvchi rang. D. Mimikriya. C.Maskirovka.

18.Avloddan avlodga turlar sonining kamayishi arealning torayishi qaysi yo`nalishda kuzatiladi va unga qaysi hayvon kiradi?

1. idioadaptasiya 2. aromorfoz 3. Degeneratsiya. 4. Regress

a.vixuxol, b.mayna, c. Lentasimon chuvalchanglar

A. 1-a B. 2-b C. 3-a D. 1-c

19. Kim birinchi bo`lib adeninni sintezladi?

A. Oparin B. D.Oro C. Miller D. Foks

20. Protobiontlar qanday oziqlangan?

A. Avtotrof B. Golozoy C. Geterotrof D. Fototrof

21.Avstraliya biogeografik viloyatida tarqalgan hayvonlarni belgilang.

A.Jannat qushlari, xashaki tovuqlar, kapachi qushlar. Lira qushi, qanotsiz kivi, tuyaqushlardan emu tarqalgan

B.Opossum, zirhlilar, chumolixo‘r, yalqov, qushlardan kolibri, yapaloq qush, tasqara, nandu

C.Tupaylar, hind fi li, yo‘lbars, bambuk ayig‘i, antilopalar, tapir, nosoroglar, qushlardan yovvoyi bankiv tovuqlari, qirg‘ovullar, tovuslar,

D. Mar tishka,lemur, arslon, fi l, begemot, oq va qora ikki shoxli nosoroglar, jirafa, zebra, giyena itlari, odamsimon maymunlar

22.Neotropik biogeografik viloyatida tarqalgan hayvonlarni belgilang.

A.Jannat qushlari, xashaki tovuqlar, kapachi qushlar. Lira qushi, qanotsiz kivi, tuyaqushlardan emu tarqalgan

B.Opossum, zirhlilar, chumolixo‘r, yalqov, qushlardan kolibri, yapaloq qush, tasqara, nandu

C.Tupaylar, hind fili, yo‘lbars, bambuk ayig‘i, antilopalar, tapir, nosoroglar, qushlardan yovvoyi bankiv tovuqlari, qirg‘ovullar, tovuslar,

D. Mar tishka,lemur, arslon, fi l, begemot, oq va qora ikki shoxli nosoroglar, jirafa, zebra, giyena itlari, odamsimon maymunlar

23.Baobab, qizil daraxt, palma, akatsiya, daraxtlarda o‘suvchi o‘sim liklar – epifi tlar keng o‘rin olgan.

A.Neoarktik biogeografi k viloyatida B.Avstraliya biogeografik viloyatida

C.Habashiston biogeografik viloyatida D.Hindomalay biogeografik viloyat da

24.O‘simliklardan ignabarglilar– archalar, pixta, qora qarag‘ay, qarag‘ay, yopiq urug‘lilardan – eman, terak, tol, akatsiya, gledichiy kabi o‘simliklar qaysi biogeografik viloyatda tarqalgan?.

A.Neoarktik biogeografi k viloyatida B.Avstraliya biogeografik viloyatida

C.Hindomalay biogeografik viloyat da D.Paleoarktik biogeografik viloyat da

25.Qunduz, bug‘u, los, tulki, suvsar, oq ayiq, oq sichqon, oq tovushqon, yumronqoziq, silovsinlar qaysi biogeografik viloyatda tarqalgan?.

A.Neoarktik biogeografi k viloyatida B.Avstraliya biogeografik viloyatida

C.Hindomalay biogeografik viloyat da D.Paleoarktik biogeografik viloyat da

7-NAZORAT TEST JAVOBLARI

Savol	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
Javob	B	A	C	B	A	A	C	A	B	A	B	C	D	C	C
Savol	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25
Javob	B	D	A	B	C	A	B	C	D	A

NAZORAT ishi . NI –8
Mavzu:Hayotning tur va populyatsiya darajasidagi umumbiologik qonuniyatlar Nazorat shakli:Test topshitiqlari.

1.Eralar nomlarini, ma’nolari bilan juftlab yozing.

1.Arxey 2.Proterazoy 3.Mezazoy 4.Kaynazoy 5.Paleozoy

a-qadimgi hayot b-eng qadimgi c-dastlabki hayot d-yangi hayot e-o`rta hayot

A.1-b; 2-c; 5-a; 3-e; 4-d B. 2-a; 3-b; 5-c; 4-e; 1-d

C.3-b; 4-a; 1-b; 2-e; 5-d D.1-a; 2-b; 3-c; 4-d; 5-e

2.Kovak ichlilar, yassi chuvalchanglar, halqali chuvalchanglar, molyuskalr qaysi erada paydo bo`lgan?

A.Arxey B. Proterazoy C.Mezazoy D.Kaynazoy

3. Qalqondor baliqlar qachon paydo bo`lgan?

A.Paleozoy erasi, Kembriy davri B. Proterazoy erasi C.Mezazoy erasi D.Paleozoy erasi, Ordovik davri

4.Arxey erasida qanday organizmlar paydo bo`lgan?

A.bosh skeletsizlar kenja tipi B. boshoyoqli molyuskalar, trilobitlar

C.sianobakteriyalar D.molyuskalar, bo`gimoyoqlilar

5. Ko`p hujayrali organizmlar qaysi erada paydo bo`lgan?

A.Arxey B. Proterazoy C.Mezazoy D.Kaynazoy

6.Proterazoy erasida ro`y bergan aramorfozga misol keltiring.

A.kovakichlilar paydo bo`lishi B. ikki tomonlama simmetriyali hayvonlar kelib chiqishi

C.suvo`tlarida tananing tabaqalashuvi D.bosh skeletsizlar kenja tipining paydo bo`lishi

7.Qaysi erada dastlabki sutemizuvchilar kelib chiqqan?

A.Arxey B. Proterazoy C.Mezazoy D.Kaynazoy

8.Paleozoy erasining qaysi davrida dastlabki bo`g`imoyoqlilar paydo bo`lgan?

A.Kebriy B. Ordovik C.Silur D. Toshko`mir

9.Qaysi erada odamlarning soni ortdi va keng tarqaldi?

A. Arxey B. Proterazoy C. Mezazoy D. Kaynazoy

10.Qaysi davrda yopiq urug`li o`simliklar uchun qulay sharoit yuzaga kelgan?

A.Trias B. Bo`r C.Yura D. Toshko`mir

11.Qaysi era 70 mln. yil davom etgan?

A.Arxey B. Proterazoy C.Mezazoy D.Kaynazoy

12.Odam evolyutsiyasi haqidagi fan qanday nomlanadi?

A. Etnografiya B. Paleontologiya C.Antropologiya D.Biologiya

13. Odamda boshqa sutemizuvchilarga xos bo`lgan belgilarni ko`rsating.

1.7ta bo`yin umurtqasi 2.qo`l va oyoq skeleti qismlari 3.ter, yo` g` va sut bezlari 4. Alveolalar 5.diafragma 6.tanasining yung bilan qoplanganligi 7. Gapirish 8. 4 kamerali yurak 9. 2ta qon aylanish doirasi 10.o`rta quloqdagi 3ta eshitish suyakchasi

A.1,2,3,4,5,8,9,10 B. 1,2,3,4,5,7,9,10 C.3,4,5,6,7,8,9,10 D. 1,3,4,5,6,9,10

14.Odamdagi rudiment organlarni belgilang .

A.uchinchi qovoq, ko`richak, quloq suprasi B. pakanalik, gigantizm

C.jundorlik, polidaktiliya D. sepkillilik, ko`kko`zlik

15.Arxantroplar kimlar?

A.eng qadimgi odamlar B. qadimgi odamlar C.hozirgi zamon qiyofasidagi odamlar

D.odamning boshlang`ich ajdodlari

16.Antropogenez (odam evolyutsiyasi) uchun xizmat qilgan ijtimoiy omillar:

A.mehnat faoliyati, jamoa bo`lib yashash, nutq va tafakkur

B. tabiiy omillar, o`zaro muloqat

C.nutq, yashash uchun kurash D. populatsiya

17.Hozirgi odamning nechta asosiy , katta irqi farqlanadi?

A. 4 ta B. 2ta C.3ta D. 4ta

18. Zamonaviy odamlar qaysi turga mansub?

A. “homo sapiens” B. “aqlli odam” C. “kkramanyon” D. “paleontrop”

19. “Uquvli odamlar”ni belgilang.

A.homo habilis B. homo erectus C.paleontroplar D.neantroplar

20. Surxandaryo viloyatining Teshiktosh g`oridan qaysi odamlarnig suyaklari topilgan?

A.homo habilis B. homo erectus C.paleontroplar D.neantroplar

21.1688-yilda qaysi olim tajribada hayotning o‘z-o‘zidan paydo bo‘lmasligini isbotlab berdi?

A. Amerika olimi F. Krik B. Rus olimi A. I. Oparin

C.Ingliz olimi Ch. Darvin D.Italiya olimi F. Redi

22. Tabiatshunoslar fikriga ko‘ra, Yer bundan taxminan qancha yillar oldin paydo bo‘lgan.

A. 3,5–4 milliard yillar oldin B. 4,5–5 milliard yillar oldin

C. 2,5–3 milliard yillar oldin D. 4 –5 milliard yillar oldin.

23. “Koatservus” – qanday so`zdan olingan bo`lib, qanday narsa ma’nosini anglatadi?

A. suyuq B. tomchi C. quyuq D. qattiq

24.Umurtqali hayvonlarning dastlabki vakillari bo`lgan – qalqondor baliqlar qaysi erada paydo bo‘lgan ?

A. Arxey erasida B. Proterozoy erasida

C. Paleozoy erasida D. Kaynazoy erasida

25.Qaysi davrda Zarafshon tog‘ tizmalarida kovakichli hayvonlar bilan past bo‘yli psilofitlarning toshga tushgan tasviri topilgan?

A.Kembriy davrida B.Ordovik davrida

C.Devon davrida D.Silur davrida
8-NAZORAT TEST JAVOBLARI

Savol	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
Javob	A	B	A	C	B	B	C	A	D	B	D	C	D	A	A
Savol	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25
Javob	A	C	A	A	C	D	B	C	C	D

XULOSA

Biologiya darslari uchun “Nazorat ishi” topshiriqlarini tayyorlashda o`qituvchi ijodiy yondoshgan holda nazorat ishlarini ishlab chiqishii kerak. “Raqamli diktant” texnologiyasi biologiya darslarida qo`llanilganda, o`quvchilarning mustaqil fikrlashlari , mantiqiy fikr yuritishlari, izlanuvchanliklari, darsliklar ustida mustaqil ishlash va unumli foydalanish ko’nikmalarini rivojlantiradi. Shu bilan birga o’quvchilarni nazorat qilish, har bir o’quvchi bilan alohida shug’ullanish imkonoyatini ko`paytiradi.O`qituvchi o’quvchilar bilan “Biologik diktant” ustida ishlash vaqtida yuzaga kelgan bo`shliqlarni aniqlash va yuzaga kelgan bo`shliqlarni to’ldirish imkoniyatini hosil qiladi. “Biologik mashq” texnologiyasi asosida o`quvchilar o`zlarini qiziqtiruvchi ma’lumotlar olish imkoniyatiga ega bo`ladilar.Ma’lumotlar olish uchun o`quvchilar barcha manbalardan foydalnishlari mumkin bo`lib, o`qituvchi-o`quvchi aloqalari uchun zamin tayyorlanadi. “Jadval bilan ishlash” va “Rasm bilan ishlash”da o`quvchilar berilgan topshiriqlarni erkin fikrlab, mustaqil bajaradilar.

O`qituvchilar biologiya darslarida mustaqil ravishda nazorat ishlarini tayyorlashda testning turli xil shakllarini ilg`or pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda tayyorlashsa maqsadga muvofiq bo`lar edi. Ilg`or pedagogik texnologiyalardan foydalanish bilan davlat ta’lim standarlarini bajarish samaradorligi yuqori darajaga ko`tarilishi, o`qituvchi o`z oldiga qo`ygan maqsadlariga erishish garovidir. Bizning maqsadimiz ta’limda sifat va samaradorlikka erishish bilan o`quvchilar o`z fikrlarini bayon qila olishga, o`z fikrini himoya qila olishga qaratilgan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

1. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch.-Toshkent: «Ma’naviyat», 2008 yil.

2. Kompetensiyaviy yondasuvga asoslangan Davlat ta’lim standarti va oquv dasturi; Biologiya, Toshkent-2017 y

3. Biologiya fanidan uzviylashtirilgan o‘quv dasturi asosida nazorat ishlarini o‘tkazish bo‘yicha metodik tavsiyalar (5 – 9 sinf)

4. J. O. Tolipova, A. T. G’ofurov. “Biologiya ta’limi texnologiyalari”, “O’qituvchi” T., 2002 .

5.Ishmuhamedov R.J. Innovasion texnologiyalar yordamida ta’lim samaradorligini oshirish yo`llari.- Toshkent:TDIU, 2006

6.A. G‘аfurоv, A. Abdukаrimоv, J. Тоlipоvа, О. Ishаnkulоv, М. Umаrаliyevа, I. Abdurахmonоvа Biologiya. 10-sinfi uchun darslik.T.: «Sharq», 2017. – 240 b.

7. Davronov P.Z. Yangi pedagogik texnologiyalar. Samarqand-2008.

8. Maktabda biologiya ma’naviy- marifiy, ta’limiy jurnal 2015 yil 6- soni.

9. Maktabda biologiya ma’naviy- marifiy, ta’limiy jurnal 2015 yil 6- soni.

10. Internet saytlari:www.ziyonet.uz, www.kitob. uz

MUNDARIJA

Kirish ………………………………………………………………….....……..5

1-nazorat ishi javoblari.………………………………………………….…... 6

2-nazorat ishi javoblari................................................................................. 7

3-nazorat ishi javoblari ……...……………………………………................... 9

4-nazorat ishi javoblari………………………………………………......….11

5-nazorat ishi javoblari ………………………..……………………….….…..13

6-nazorat ishi javoblari..................................................................14

7-nazorat ishi javoblari ….........………………………….............................. 16

8-nazorat ishi javoblari..................................................................18

Xulosa ………………………………………………………………………… 20

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati…………………………………...………. 21