8-мавзу XVI-XIX asrlarda Markaziy Osiyoda siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayot. 4-qism. Reja

XVII asr

Janubiy Turkmaniston tarixi to‘g‘risida ma’lumotlar juda kam. Amudaryoning chap sohili Buxoro xonligi, Murg‘ob vohasi va Kopedtog‘ tizmalari esa Eron tasarrufida edi.

Bu davrda Janubiy Turkmaniston Buxoro xonligi bilan Eron o‘rtasida talash bo‘lib kelgan. Buxoro qo‘shinlari Marvga bir necha marta hujum qilgan. Masalan, 1617 yil Buxoro xoni 30 ming qo‘shin bilan Marv, Obiverd va Nishopurga yurish qilib, mahalliy aholini talagan.

1630 yilda Yuqori Murg‘obdagi Meruchak degan joyda va Marvda eron-buxoro qo‘shinlari to‘qnash kelgan.

1690 yilda Buxoro qo‘shinlari yana muvaffaqiyatsiz Marvga bostirib kirgan. Janubiy Turkmanistonning turkman aholisi eronlik hukmdorlarga qarshi kurashib kelgan.

1628 yilda Xiva xoni Asfandiyorxon Janubiy Turkmanistonga - Marvga, ukasi Abulg‘ozini Axal va Atekka qo‘shin tortadi. Asfandiyorxon eronliklardan yengiladi, Abulg‘ozi esa Niso va Durunni bosib olgan. Ammo vaziyat ularni Xivaga qaytishga majbur qilgan. Eron qo‘shinlari Niso va Durunga yurish qilib uni egallashadi.

XVII asrda

Shimoliy turkman qabilalarining Janubiy Turkmanistonga ommaviy ko‘chish jarayoni boshlanadi.

Bu ko‘chish Daryolik va Sariqamish ko‘lining qurib qolishi oqibatida sodir bo‘lgan.

XVII asrning 30-yillarida Mang‘ishloqdan Axalga qalmiqlardan yengilgan ersari turkmanlari ko‘chib kelishgan.

Turkmanlarning ko‘chishi, ayniqsa, XVII asrning o‘rtalaridan kuchaya boshlagan.

Rus elchisi A.Gribovning ma’lumotlariga ko‘ra, 1647 yilda Marv atroflarida 60 ming turkmanlar ko‘chib yurgan. Shimoliy turkman qabilalarining janubga ko‘chishi XVIII asrda ham davom etgan.

XVIII asrning birinchi yarmida

turkman qabilalari Turkmanistonning hamma hududlarida, jumladan, Ust-Yurtda va Mang‘ishloqda ham istiqomat qilganlar.

Amudaryo qirg‘oqlari va Chorjo‘yda turkman qabilalari ersarilar va ko‘plab kichik qabilalar - bayotlar, sakarlar, olam va boshqalar yashaganlar. Bu viloyatlar Buxoro xonligiga qarar edi.