8-mavzu O‘zbekiston aholisining tarkibi

8-mavzu  O‘ZBEKISTON AHOLISINING TARKIBI

Reja:

1.Mehnat resurslari

2.Aholining jinsiy tarkibi

3.Aholining milliy tarkibi

Mehnat resurslari. Aholining hammasi mehnatga yaroqli hisoblanmaydi. Erkaklarning 16 yoshdan 60 yoshga cha, ayollarning 16 yoshdan 55 yoshgacha bo‘lganlarigina mehnatga yaroqli hisoblanadi. Ishlab chiqarishning ba’zi sohalarida 50 yosh, hatto 40 yoshdan nafaqaga chiqariladi. Ayni vaqtda nafaqa yoshidagilar xohlasa ishlashlari ham mumkin. Shuningdek, 15 yoshga to‘lgan o‘quvchilar o‘qishdan bo‘sh vaqtlarida ishlashlariga ruxsat etilgan.

Kishilarning mehnat faoliyati ikki sohaga – moddiy ne’mat ishlab chiqaruvchi va moddiy ne’mat ishlab chiqarmaydigan sohalarga bo‘linadi.

Fan va texnikaning rivojlanishi bilan moddiy ne’mat ishlab chiqarmaydigan sohaning roli va bu sohada ishlovchilar soni ortib boradi. Buning uchun, avvalo, ishlab chiqaruvchi sohada mehnat unumdorligi o‘sishi zarur. Faqat shundagina ishlab chiqaruvchi sohadagi mehnatga yaroqli aholining bir qismi ishlab chiqarmaydigan sohalarga o‘tishi mumkin. Mehnatga yaroqlilarning soni va malakasi qatori ma’naviy yetukligi ham muhim ahamiyat kasb etadi.

Ikkinchi jahon urushining asorati tufayli 1945–1960-yillarda O‘zbekiston aholisi tarkibida erkaklar soni ayollar sonidan ancha kam edi. Yillar o‘tishi bilan bu tafovut qisqara bordi. 1959-yilga kelib ayollar 52 foizni, erkaklar 48 foizni tashkil etdi. Hozirgi vaqtda aholi tarkibida erkaklar va ayollar soni deyarli o‘zaro tenglashdi.

Aholining milliy tarkibida ham so‘nggi o‘n yilliklarda turli millat vakillarida tug‘ilishning turlicha miqdorda ekanligi hamda migratsiya hisobiga sezilarli o‘zgarishlar ro‘y berdi (12-rasm). O‘zbeklar sal mog‘i 1989-yilda 71,5 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 2017-yilga kelib qariyb 84 foizga yetdi. Shuningdek, mamlakatda qoraqalpoq va tojiklarning salmog‘i ham oshdi.

Topshiriqlar

1. O’zbekistonning mehnatda band aholining iqtisodiyot tarmoqlari bo’yicha taqsmlanishi va aholining milliy tarkibini doiraviy diagramma ko’rinishida daftarga chizing

2. O’zbekiston aholisining erkaklar va ayollar yosh va jinsiy tarkibini bir-biriga taqqoslang va sabablarini tahlil qiling

3. O’zbekiston aholisining1989-2018 yildagi o’zgarishlarni taqqoslang va sabalarini o’rganing?